Nhận 1,5 tỷ đồng, vì sao cựu Thứ trưởng Bộ Công Thương "thoát" tội Nhận hối lộ?

Thừa nhận chỉ đạo sai, có nhận tiền và đã nộp lại để khắc phục

Ngày 21/4, TAND thành phố Hà Nội đưa ra xét xử cựu Thứ trưởng Bộ Công Thương Hoàng Quốc Vượng, cựu Cục trưởng Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo Phương Hoàng Kim cùng 10 bị cáo khác trong vụ án gây thiệt hại hơn 1.043 tỷ đồng liên quan dự án điện mặt trời. Tại phần xét hỏi, bị cáo Hoàng Quốc Vượng, là người đầu tiên trả lời thẩm vấn.

Theo cáo trạng, vì động cơ vụ lợi (đã nhận 1,5 tỷ đồng của ông Nguyễn Tâm Thịnh, Chủ tịch HĐQT Công ty TNHH ĐMT Trung Nam - Thuận Nam) nên ông Hoàng Quốc Vượng đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn được giao, cố ý chỉ đạo Cục Điện lực và năng lượng tái tạo xây dựng dự thảo Quyết định 13 theo hướng mở rộng diện đối tượng được hưởng giá điện ưu đãi và thống nhất chủ trương đề xuất cho Dự án Nhà máy điện mặt trời Trung Nam Thuận Nam được phê duyệt bổ sung quy hoạch, xin cơ chế giá 9,35 UScents/kWh cho dự án này. Hành vi của ông Vượng gây thiệt hại cho Tập đoàn Điện lực Việt Nam EVN số tiền hơn 1.043 tỷ đồng.

Thừa nhận toàn bộ nội dung cáo trạng là đúng, tại tòa, ông Vượng khai được giao chỉ đạo tham mưu xây dựng dự thảo Quyết định số 13 để thay thế Quyết định số 11 của Thủ tướng Chính phủ. Quá trình tham mưu, xây dựng dự thảo quyết định số 13, Bộ Công Thương đã lập tổ tham mưu, soạn thảo do ông Phương Hoàng Kim, cựu cục trưởng Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo, làm tổ trưởng.

Ông Vượng khai bản thân được Bộ Công Thương giao nhiệm vụ chỉ đạo tổ soạn thảo. Trong quá trình thực hiện, bị cáo thừa nhận đã có chỉ đạo tổ soạn thảo mở rộng đối tượng được hưởng ưu đãi của Ninh Thuận so với Nghị quyết 115 của Chính phủ. Tuy nhiên, ông Vượng khai rằng "đến khi bị khởi tố, tôi vẫn không nghĩ là mình đã mở rộng so với Nghị quyết 115" và có nhận được báo cáo từ cấp dưới về việc mở rộng này. Cựu thứ trưởng khai đến khi bị khởi tố, được cơ quan điều tra phân tích mới nhận thức chỉ đạo của mình là sai.

Đối với dự án Nhà máy điện mặt trời Trung Nam - Thuận Nam, bị cáo Vượng khai rằng vào cuối năm 2019 ông không phê duyệt việc bổ sung dự án này vào quy hoạch. Dự án này theo bị cáo chỉ xuất hiện từ tháng 6-7/2019.

Cựu Thứ trưởng Bộ Công Thương cho rằng việc đồng ý với chủ trương cho dự án Nhà máy điện mặt trời Trung Nam - Thuận Nam được phê duyệt bổ sung quy hoạch để hưởng giá điện ưu đãi cho dự án này là "không trái với quy định".

"Bị cáo có nhận tiền hay được ai cảm ơn gì không?", chủ tọa hỏi nhưng ông Vượng không trả lời thẳng vào câu hỏi trên mà chỉ phân trần nội dung này đã khai tại cơ quan điều tra.

"Bị cáo trả lời có hay không, nhận bao nhiêu tiền?", chủ tọa truy vấn. Ông Vượng xác nhận "có nhận tiền" và đã khai với cơ quan điều tra nhưng lâu rồi không nhớ cụ thể từng lần. Trước lời khai trên, chủ tọa công bố theo hồ sơ vụ án số tiền bị cáo nhận là 1,5 tỷ đồng.

Ông Vượng khai "tôi đã chấp nhận điều đó, đồng ý nội dung truy tố của cáo trạng". Gia đình bị cáo đã nộp lại số tiền này khắc phục do bị cáo làm sai gây thiệt hại.

"Mục đích nộp số tiền này là gì?" HĐXX hỏi. Ông Vượng phân trần về lý do gia đình nộp lại số tiền bởi trong quá trình thực hiện công vụ, ở góc độ nào đi nữa bị cáo cũng đã làm sai và gây ra thiệt hại nên có trách nhiệm hoàn lại số tiền đó cho Nhà nước.

Hệ thống pin mặt trời Nhà máy điện mặt trời Trung Nam - Thuận Nam. (Ảnh: L.Đ)

Cần làm rõ việc đưa và nhận tiền

Theo luật sư Hoàng Văn Doãn, Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội, hành vi của Hoàng Quốc Vượng cần được xem xét dưới góc độ của tội: Nhận hối lộ theo Điều 354 Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017, với các yếu tố cấu thành như sau:

Về mặt khách thể, hành vi nhận tiền của ông Vượng xâm phạm đến hoạt động đúng đắn của cơ quan nhà nước, làm suy giảm niềm tin của người dân vào hệ thống quản lý công…

Về mặt khách quan: Theo Điều 354 Bộ luật Hình sự, tội Nhận hối lộ xảy ra khi người có chức vụ, quyền hạn nhận hoặc sẽ nhận lợi ích vật chất (tiền, tài sản) để làm hoặc không làm điều gì vì lợi ích của người đưa hối lộ.

Bị cáo Vượng khai đã nhận 1,5 tỷ đồng qua nhiều lần từ ông Nguyễn Tâm Thịnh, Chủ tịch HĐQT Công ty TNHH ĐMT Trung Nam - Thuận Nam trong các bối cảnh liên quan đến việc kiểm tra dự án, phê duyệt giá điện ưu đãi, hoặc trước khi chuyển công tác. Các khoản tiền này được trao dưới danh nghĩa "cảm ơn", "chúc mừng", hoặc "quà" nhưng thực chất có liên quan đến việc công ty được hưởng giá điện ưu đãi trái quy định.

Như vậy, hành vi của bị cáo Vượng dẫn đến thiệt hại nghiêm trọng cho EVN với tổng số tiền hơn 1.043 tỷ đồng. Hậu quả này đáp ứng dấu hiệu "gây thiệt hại từ 1 tỷ đồng trở lên" theo khoản 4 Điều 354 Bộ luật Hình sự.

Các khoản tiền được trao vào những thời điểm nhạy cảm (khi kiểm tra dự án, sau khi dự án vận hành, hoặc trước khi chuyển công tác) cho thấy mối liên hệ giữa việc nhận tiền và hành vi tạo điều kiện cho công ty hưởng giá điện ưu đãi. Điều này củng cố dấu hiệu của tội Nhận hối lộ.

Theo khoản 4 Điều 354 Bộ luật Hình sự, hành vi nhận hối lộ có giá trị từ 1 tỷ đồng trở lên hoặc gây thiệt hại từ 1 tỷ đồng trở lên chịu mức phạt tù từ 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình. Trong vụ việc này, giá trị hối lộ là 1,5 tỷ đồng; thiệt hại 1.043 tỷ đồng. Hành vi của ông Vượng đáp ứng cả hai điều kiện trên, thuộc khung hình phạt nặng nhất.

Ngoài ra, các tình tiết tăng nặng bao gồm: Nhận hối lộ nhiều lần (tổng cộng 8 lần), gây thiệt hại đặc biệt lớn, lợi dụng chức vụ cao trong ngành năng lượng.

Cũng theo luật sư Hoàng Văn Doãn, mặc dù hành vi có dấu hiệu rõ ràng của tội Nhận hối lộ, tuy nhiên việc truy tố có thể gặp khó khăn: Ông Nguyễn Tâm Thịnh không thừa nhận đưa tiền, như vậy, Cơ quan điều tra cần thêm chứng cứ vật chất (chuyển khoản, nhân chứng) để củng cố lời khai của ông Vượng. Các khoản tiền được trao dưới danh nghĩa "quà" hoặc "cảm ơn" có thể bị biện minh là hành vi xã giao, đòi hỏi Cơ quan điều tra phải chứng minh mối liên hệ giữa tiền và quyết định hành chính.

Cáo trạng của Viện Kiểm sát cũng thể hiện ông Nguyễn Tâm Thịnh nhiều lần đến Bộ Công Thương gặp bị cáo Vượng lúc đó đang đương chức Thứ trưởng Bộ Công Thương. Do đó, cần làm rõ động cơ những lần đến. Còn theo lời khai của bị cáo Vượng, những lần ông Thịnh đến đều liên quan đến việc đưa "quà" là tiền mặt, lần ít nhất là 100.000.000 đồng, lần nhiều nhất là 500.000.000 đồng.

Tuy nhiên, lời khai của ông Vượng cùng kết luận trong cáo trạng của Viện Kiểm sát và thiệt hại nghiêm trọng là cơ sở quan trọng để hướng tới tội Nhận hối lộ.

Mặc dù bị cáo Hoàng Quốc Vượng bị xử lý về tội Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ (Điều 356 Bộ luật Hình sự) nhưng thực tế cho thấy tội Nhận hối lộ phù hợp hơn vì tội Nhận hối lộ yêu cầu chứng minh hành vi nhận tiền (1,5 tỷ đồng), trong khi tội lợi dụng chức vụ chỉ cần chứng minh động cơ vụ lợi. Tội nhận hối lộ phản ánh đúng bản chất tham nhũng, với khung hình phạt nặng hơn (tù chung thân hoặc tử hình) so với tội lợi dụng chức vụ (tối đa 7 năm tù).

Hành vi của ông Hoàng Quốc Vượng, với việc nhận 1,5 tỷ đồng từ ông Nguyễn Tâm Thịnh, Chủ tịch HĐQT Công ty TNHH ĐMT Trung Nam - Thuận Nam và tạo điều kiện cho công ty hưởng giá điện ưu đãi trái quy định, gây thiệt hại hơn 1.043 tỷ đồng, có đầy đủ dấu hiệu cấu thành tội Nhận hối lộ theo khoản 4 Điều 354 Bộ luật Hình sự 2015. Hành vi này không chỉ vi phạm pháp luật mà còn làm tổn hại nghiêm trọng đến lợi ích Nhà nước và niềm tin của người dân vào hệ thống quản lý.

Việc xử lý đúng tội danh sẽ góp phần răn đe, phòng ngừa tham nhũng và bảo vệ lợi ích công, đồng thời củng cố niềm tin vào hệ thống tư pháp.