-->
Để di sản là viên ngọc tỏa hào quang

Kỳ cuối: Cần hướng đi mang tính tầm nhìn

(LĐTĐ) Việc xây dựng đô thị thông minh ở Hà Nội nói riêng và ở các tỉnh thành lớn nói chung là điều vô cùng cần thiết bởi đây là một định hướng lớn, phù hợp với xu thế phát triển của thế giới. Nhưng vấn đề đặt ra là phải “ứng xử” thế nào với các di sản đô thị, để di sản thực sự là báu vật, tỏa sáng hào quang cho một nền công nghiệp văn hóa phát triển xứng tầm.
Để di sản là viên ngọc tỏa hào quang Kỳ 2: Bồi đắp bản sắc tạo những giá trị mới Kỳ 3: Bảo tồn di sản cũ tạo “lực hút” cho những loại hình mới

Tôn trọng những giá trị cốt lõi

Thủ đô nghìn năm văn hiến đã trải qua biết bao thăng trầm lịch sử, chứng kiến bao sự đổi thay của xã hội. Góp phần tô điểm cho vẻ đẹp của nó, không thể không nhắc đến kiến trúc Pháp của những căn biệt thự cổ giữa lòng Hà Nội. Tuy nhiên, với sự “bào mòn” của thời gian cũng như những tác động ngoại cảnh khác, để bảo tồn giá trị cốt lõi của những căn biệt thự Pháp là một vấn đề không hề dễ dàng.

Kiến trúc Pháp ở Hà Nội có thể dễ dàng bắt gặp ở mọi con phố Thủ đô với nhiều dáng vẻ, phong cách kiến trúc khác nhau. Sự hiện diện đầu tiên của kiến trúc Pháp ở Hà Nội là từ năm 1803, khi vua Gia Long cho xây lại Thành Hà Nội theo kiểu Vauban dưới sự chỉ đạo của bốn kỹ sư công binh Pháp. Tuy nhiên, phải đến khi người Pháp thành lập khu Nhượng địa năm 1875 ở đoạn từ phố Phạm Ngũ Lão tới Bệnh viện Quân y 108 ngày nay cùng nhiều khu Nhượng địa nữa thì những công trình mang phong cách kiến trúc Pháp mới bắt đầu thực sự có dấu ấn tại Hà Nội. Nhiều công trình kiến trúc lớn được xây dựng trong thời kỳ này nằm rải rác ở một diện tích khá rộng của Hà Nội cho đến giờ gần như vẫn còn nguyên vẹn đường nét nghệ thuật, kết cấu kỹ thuật, vật liệu xây dựng truyền thống.

Nói như vậy để thấy được rằng, kiến trúc Pháp nói chung và biệt thự Pháp nói riêng ở Hà Nội mang một giá trị văn hóa, kiến trúc, là những chứng nhân lịch sử của một thời đã qua. Mang nhiều gánh vác to lớn là thế, nhưng ngày nay, khó có thể nhận ra những hình xưa bóng cũ của những di sản này khi đi dọc các con phố Hà Nội.

Kỳ cuối: Cần hướng đi mang tính tầm nhìn
Ngôi biệt thự số 28D Điện Biên Phủ được giữ gìn khá nguyên vẹn.

Theo kiến trúc sư Nguyễn Hữu Hùng, Viện Quy hoạch - Kiến trúc, thời gian gần đây, đô thị thông minh là một thuật ngữ mới đang được nhắc đến nhiều nhất trong các diễn đàn về kiến trúc và đô thị. Rất nhiều người trong chúng ta vẫn đang nghĩ rằng đô thị thông minh chỉ thuần túy là đô thị mà ở đó công việc quản lý sẽ có sự tham gia của máy móc, công nghệ hỗ trợ. Thực ra chúng ta nên hiểu theo nghĩa rộng hơn: Đô thị thông minh là sự vận hành một cách thông minh, là đô thị ngày càng phát triển hoàn chỉnh và ngày càng trở nên đáng sống. Như vậy, đô thị thông minh chính là đô thị bền vững.

Kiến trúc sư Nguyễn Hữu Hùng chỉ ra 4 yếu tố phát triển đô thị, đó là: Nhà quản lý (các cấp chính quyền); nhà đầu tư (những người có đầu óc kinh tế); nhà chuyên môn (các nhà khoa học, nhà nghiên cứu) và người dân, cộng đồng. “Đô thị thông minh phải được xây dựng từ những người dân thông minh, nhà đầu tư thông minh và chính quyền thông minh cùng với các nhà chuyên môn tận tâm”, kiến trúc sư Nguyễn Hữu Hùng nhận định.

Kiến trúc sư Nguyễn Hữu Hùng cũng cho rằng, việc một số người lo sợ bảo tồn và phát triển là mâu thuẫn, là đối kháng, đó là một cách hiểu chưa đầy đủ thiếu bản chất. Thực tế từ các trường hợp của những đô thị đã và đang thành công, bảo tồn và phát triển không bao giờ đối kháng. Hay nói cách khác, đối kháng chỉ xảy ra khi những người thực hiện cả 2 công việc này không hiểu, không biết cách làm thế nào cho đúng.

Những bên đối kháng không biết kết hợp và nương vào nhau mà chỉ khăng khăng, bảo thủ để hoặc giữ bằng được không cho chuyển đổi, kìm hãm phát triển, hoặc hiểu theo nghĩa phát triển thì phải đập đi, xây mới. Trong lúc đó phần còn lại (chủ yếu là cộng đồng dân cư đô thị) thì thờ ơ với di sản do chủ quan, không chịu tìm hiểu. Mà với thái độ như vậy chắc chắn họ sẽ đứng ngoài cuộc để chờ xem các cuộc bức tử di sản tiếp tục tái diễn, để rồi ngậm ngùi và lãng quên…

Kỳ cuối: Cần hướng đi mang tính tầm nhìn
Các căn biệt thự ngày nay mất đi những nét kiến trúc vốn có.

Kiến trúc sư Nguyễn Hữu Hùng dẫn chứng câu nói của Phó Giáo sư, Tiến sĩ, kiến trúc sư Trần Văn Khải: “Đập di sản là đập bể chén cơm của người dân ngay tại chỗ” và cho rằng, câu nói này hoàn toàn chính xác. “Ít nhất là chúng ta nhìn thấy ngay nó ảnh hưởng đến từ những người bán hàng ở các khu phố cổ cho đến các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ, hãng lữ hành, hàng không sẽ ế ẩm vì khách du lịch đổ về nơi khác.

Sở dĩ hiện nay tour du lịch lên Đà Lạt thưa dần trong khi tour Hội An vẫn đảm bảo đông khách, hay tour Phú Yên sắp phải mở thêm… cũng chính vì những cách ứng xử khác nhau với di sản. Sapa và Đà Lạt đang là những bài học rõ ràng cho các nhà đầu tư và các nhà quản lý khi hoạch định chiến lược không phù hợp: Xây dựng các công trình na ná ở đâu cũng có. Nhà đầu tư quên mất lý do ban đầu khi lựa chọn địa điểm để đầu tư là bởi vì nơi đó có di sản, có giá trị văn hóa vẫn còn đang được bảo tồn, truyền lại nguyên vẹn. Lợi ích trước mắt khiến họ quên mất nhiệm vụ của họ là phải tiếp tục gìn giữ giá trị cốt lõi này vì đó mới chính là yếu tố bền vững”, kiến trúc sư Nguyễn Hữu Hùng phân tích.

Biết cách khai thác sẽ tạo ra nhiều giá trị

Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ, kiến trúc sư Nguyễn Thị Hạnh Nguyên - Trường Đại học Kiến trúc TP.HCM, thực tế cho thấy các đô thị cổ trên thế giới làm bảo tồn không phải vì họ nhiều tiền nên mới dám nghĩ đến nghệ thuật, mới “chịu chơi” mà họ bảo tồn vì họ là những người có tư duy tài chính quá tốt. Họ biết cách chăm cho “con gà đẻ trứng vàng” cho nó tiếp tục đẻ những quả trứng to hơn.

Điển hình như khu công nghiệp khai thác than đá Zeche Zollverein, Essen, Đức. Đây vốn là một trung tâm khai thác than đá và thép quan trọng nhất của Đức nửa sau thế kỷ 20. Trải qua vòng đời của mình, ngày nay, công trình được cải tạo lại thành khu liên hợp bảo tàng, biễu diễn nghệ thuật, hòa nhạc, nhà hàng, cafe rất độc đáo và mang lại nguồn thu khổng lồ về du lịch. Không đập phá, chỉ đưa thêm công năng mới và thổi vào một luồng sinh khí mới, công trình này đã phát huy giá trị vượt ra khỏi giá trị ban đầu của nó, làm cho cả khu vực sung quanh sầm uất lên.

Kỳ cuối: Cần hướng đi mang tính tầm nhìn
Nhà hát Lớn Hà Nội sau khi được cải tạo vẫn giữ được những nét kiến trúc vốn có. Không chỉ là công trình kiến trúc nổi tiếng của Thủ đô, Nhà hát Lớn Hà Nội còn là nơi lưu dấu nhiều sự kiện lịch sử quan trọng.

Khu cảng Albert Dock tại Liverpool, Anh. Có thể nói, công trình này là một chứng tích quan trọng cho thời kỳ công nghiệp trước thế kỷ 19 ở Anh, đồng thời cũng đóng vai trò như là một chứng tích lịch sử của các cuộc chiến tranh. Ngày nay, Albert Dock là một trong những điểm du lịch hấp dẫn bậc nhất của Liverpool và là một thành phần quan trọng thuộc khu vực được UNESCO công nhận Di sản Thế giới. Đồng thời, Albert Dock cũng là phức hợp đa chức năng thu hút nhất ở Vương quốc Anh khu vực ngoài London.

Tái thiết khu di tích tại Clark Quay ở Singapore. Tiền thân là Nhà kho lưu trữ hàng hóa, doanh trại quân đội cứu tế thời thuộc địa, Clark Quay có nhiều nhà cổ, nhà kho và địa điểm có giá trị lịch sử. Rất nhiều các giải pháp đã được áp dụng như: Giữ nguyên các chi tiết kiến trúc có giá trị. Sửa chữa, phục hồi các chi tiết xuống cấp. Sơn phết lại các dãy nhà cổ và chi tiết kiến trúc để tạo không khí tươi mới cho những dãy nhà cũ; Giải tỏa các nhà hàng, cửa hàng kém chất lượng dọc sông, biến không gian giữa các nhà hàng, cửa hàng thành một khu phố đi bộ; Thiết kế hệ thống mái che đặc biệt trên các tuyến đi bộ và ở các sàn nhà hàng, café dọc sông. Các mái che tham gia vào di tích như một sự tương phản để làm nổi bật công trình cũ.

Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Hoài Sơn, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội, Hà Nội, Hà Nội hiện vẫn còn nhiều nhà máy trong diện chuyển đổi, di dời, đây là không gian đặc biệt và mang lại nhiều hiệu quả, lợi ích nếu có cách thức sáng tạo, chuyển đổi phù hợp. Có thể thấy, trong tiến trình lịch sử của mỗi đô thị, sáng tạo sẽ là một hành trình không ngừng nghỉ để bồi đắp bản sắc và tạo nên những giá trị mới. Không gian sáng tạo có vai trò đặc biệt quan trọng đối với một đô thị và chỉ khi có được những không gian sáng tạo mới có thể kích thích, lan tỏa được ý tưởng sáng tạo.

Có thể nói, trong xu hướng phát triển đô thị thông minh, đã đến lúc những nhà chuyên môn phải tham gia vào đời sống đô thị một cách mạnh mẽ hơn, phân tích và phản biện, tham gia sâu hơn trong công tác tư vấn cho chính quyền, thậm chí cần yêu cầu chính quyền cho tham gia tư vấn khi họ thực hiện các dự án có yếu tố bảo tồn.

Đã đến lúc những nhà quản lý phải nhận thức lại vai trò của mình, nếu không nhận thức được di sản là giá trị chung của một đô thị, của Quốc gia, của người đô thị đương thời và tương lai, với tư duy “nhiệm kỳ”, họ rất dễ mắc sai lầm, có tội với di sản.

Việc “ứng xử” thế nào cho đúng và hợp lý với di sản không chỉ là vấn đề của riêng Hà Nội nói riêng hay Việt Nam nói chung mà là của rất nhiều thành phố và quốc gia trên thế giới. Về vấn đề này, các nước trên thế giới đã có một lịch sử khá dài để giải quyết, tuy nhiên vẫn chưa được giải quyết một cách triệt để vì thực tế đa dạng hơn những lý thuyết, quan điểm mà chúng ta đang nói chuyện với nhau. Chính vì thế, kể cả những nước rất phát triển trên thế giới, các di sản đô thị vẫn mất đi để nhường chỗ cho sự phát triển mới. Tất nhiên, hiện tượng này đỡ hơn ở chúng ta rất nhiều vì họ đã có nhận thức tương đối tốt về di sản. Nhưng sự đấu tranh giữa nhóm ưu tiên bảo tồn và nhóm ưu tiên phát triển đến nay vẫn chưa chấm dứt được.

Bài học dành cho cho chúng ta đó là, chúng ta phải cân bằng giữa bảo tồn và phát triển để giữ gìn được những ký ức của thành phố, giữ gìn được tâm hồn và tinh thần của thành phố, để các thành phố có thương hiệu riêng, không bị lẫn với nhau, không phải chỉ toàn những đô thị mới.

Hà Phong

Có thể bạn quan tâm

Nên xem

Hà Nội thực hiện thí điểm mô hình đại lý dịch vụ công trực tuyến

Hà Nội thực hiện thí điểm mô hình đại lý dịch vụ công trực tuyến

(LĐTĐ) Trung tâm Phục vụ hành chính công thành phố Hà Nội vừa ban hành Thông báo số 12/TB-TTPVHCC về việc thực hiện thí điểm mô hình Đại lý dịch vụ công trực tuyến giai đoạn 1 trên địa bàn Hà Nội.
LĐLĐ quận Bắc Từ Liêm phát động thi đua hoàn thành tốt nhiệm vụ năm 2025

LĐLĐ quận Bắc Từ Liêm phát động thi đua hoàn thành tốt nhiệm vụ năm 2025

(LĐTĐ) Hưởng ứng các phong trào thi đua do Liên đoàn Lao động (LĐLĐ) thành phố Hà Nội phát động, vừa qua, LĐLĐ quận Bắc Từ Liêm đã phát động phong trào thi đua trong công nhân, viên chức, lao động (CNVCLĐ) quận năm 2025.
Đề xuất Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh được tăng thêm không quá 15 Phó Giám đốc Sở

Đề xuất Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh được tăng thêm không quá 15 Phó Giám đốc Sở

Căn cứ chức năng, nhiệm vụ của các sở sau khi thực hiện sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy, Bộ Nội vụ đề xuất đối với Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh được tăng thêm không quá 15 Phó Giám đốc sở.
Đảm bảo đời sống, việc làm cho đoàn viên, người lao động ngành Thoát nước Hà Nội

Đảm bảo đời sống, việc làm cho đoàn viên, người lao động ngành Thoát nước Hà Nội

(LĐTĐ) Nhân dịp Xuân mới Ất Tỵ 2025, Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Hà Minh Hải và Chủ tịch LĐLĐ thành phố Hà Nội Phạm Quang Thanh đã đến thăm, chúc Tết và kiểm tra sản xuất tại Công ty TNHH MTV Thoát nước Hà Nội.
Tỷ giá USD hôm nay (24/1): Đồng USD giảm

Tỷ giá USD hôm nay (24/1): Đồng USD giảm

(LĐTĐ) Hôm nay (24/1), Ngân hàng Nhà nước công bố tỷ giá trung tâm của đồng Việt Nam với USD giảm 4 đồng, hiện ở mức 24.328 đồng. Trên thị trường Mỹ, chỉ số US Dollar Index (DXY) đo lường biến động đồng bạc xanh với 6 đồng tiền chủ chốt giảm 0,04%, xuống mức 108,04.
Nhà sản xuất show "Anh trai vượt ngàn chông gai" tiết lộ lãi khủng

Nhà sản xuất show "Anh trai vượt ngàn chông gai" tiết lộ lãi khủng

(LĐTĐ) Yeah1 - nhà sản xuất show "Anh trai vượt ngàn chông gai" vừa công bố kết quả kinh doanh hợp nhất năm 2024 với lợi nhuận sau thuế tăng trưởng ấn tượng 378% so với năm 2023.
Brighton vs Everton: 3 điểm nằm trong tay đội chủ nhà

Brighton vs Everton: 3 điểm nằm trong tay đội chủ nhà

(LĐTĐ) Trận đấu Brighton vs Everton sẽ diễn ra vào lúc 22h00 ngày 25/1, trong khuôn khổ vòng 23 Premier League 2024/25. Nhận định trước trận đấu này, phần thắng nghiêng hẳn về phía đội chủ nhà, và nếu họ có được 3 điểm, đó cũng không phải là điều ngạc nhiên.

Tin khác

Bức tranh văn hóa đa sắc tại Hội chữ Xuân 2025

Bức tranh văn hóa đa sắc tại Hội chữ Xuân 2025

(LĐTĐ) Chiều ngày 23/1, Hội chữ Xuân Ất Tỵ 2025 đã khai mạc tại khu vực Hồ Văn - Di tích Quốc gia đặc biệt Văn Miếu - Quốc Tử Giám. Với chủ đề “Thực học”, Hội chữ Xuân 2025 mang đến một không gian văn hóa đậm đà nét truyền thống, góp phần thu hút và nâng cao trải nghiệm của du khách trong hành trình khám phá văn hóa đầu năm mới.
Khai mạc Hội chữ Xuân 2025 tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám

Khai mạc Hội chữ Xuân 2025 tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám

(LĐTĐ) Chiều 23/1, tại Hồ Văn, di tích Quốc gia đặc biệt Văn Miếu - Quốc Tử Giám diễn ra Lễ khai mạc Hội chữ Xuân Ất Tỵ 2025 cùng các hoạt động văn hoá nghệ thuật chào mừng Xuân.
"Lộ diện" linh vật Rắn tại đường hoa Nguyễn Huệ

"Lộ diện" linh vật Rắn tại đường hoa Nguyễn Huệ

(LĐTĐ) Đường hoa Nguyễn Huệ, đường hoa lớn nhất và được chờ đợi nhất trong năm của Thành phố Hồ Chí Minh (TP.HCM) đã và đang tất bật chuẩn bị để phục vụ nhu cầu thưởng lãm của người dân và du khách trong, ngoài nước.
Hà Nội: Sẵn sàng mùa lễ hội an toàn, văn minh

Hà Nội: Sẵn sàng mùa lễ hội an toàn, văn minh

(LĐTĐ) Ngay từ đầu năm 2025, công tác chuẩn bị cho các lễ hội truyền thống tại Hà Nội đã được các địa phương triển khai tích cực. Tại đền Sóc (huyện Sóc Sơn), đền Sái (huyện Đông Anh) hay gò Đống Đa (quận Đống Đa), kế hoạch tổ chức các lễ hội đã được ban hành sớm với sự phân công nhiệm vụ cụ thể, chi tiết.
Triển lãm Báo Xuân trực tuyến - ứng dụng chuyển đổi số phát triển văn hóa đọc

Triển lãm Báo Xuân trực tuyến - ứng dụng chuyển đổi số phát triển văn hóa đọc

(LĐTĐ) Ngày 22/1, Trung tâm Văn hóa - Thông tin và Thể thao quận Tây Hồ tổ chức khai mạc triển lãm Báo Xuân trực tuyến 2025, đánh dấu bước tiến mới trong việc ứng dụng chuyển đổi số vào hoạt động văn hóa đọc.
Tái hiện nghi lễ "Tống cựu nghinh tân" tại Hoàng thành Thăng Long

Tái hiện nghi lễ "Tống cựu nghinh tân" tại Hoàng thành Thăng Long

(LĐTĐ) Sáng 22/1, tại Khu Di sản văn hóa thế giới Hoàng thành Thăng Long - Hà Nội đã diễn ra Lễ "Tống cựu nghinh tân" trong không khí trang nghiêm và đậm bản sắc văn hóa truyền thống.
Hà Nội sẽ trình diễn drone hỏa thuật với số lượng kỷ lục vào đêm Giao thừa

Hà Nội sẽ trình diễn drone hỏa thuật với số lượng kỷ lục vào đêm Giao thừa

(LĐTĐ) Chương trình nghệ thuật "Rực rỡ Thăng Long 2025" với điểm nhấn là màn trình diễn của 2025 drone hỏa thuật lớn nhất thế giới từ trước tới nay hứa hẹn sẽ mang tới cho nhân dân Thủ đô nói riêng và cả nước nói chung một món quà chào xuân đặc biệt ý nghĩa.
Bia đá kể chuyện - Góc nhìn mới về kho tàng di sản Văn Miếu

Bia đá kể chuyện - Góc nhìn mới về kho tàng di sản Văn Miếu

(LĐTĐ) Nhân dịp đón xuân Ất Tỵ 2025 và kỷ niệm 95 năm ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam, Trung tâm Hoạt động Văn hóa Khoa học Văn Miếu - Quốc Tử Giám đã tổ chức trưng bày chuyên đề "Bia đá kể chuyện" tại Khu Vườn bia Tiến sĩ. Sự kiện này còn mang ý nghĩa đặc biệt khi hướng tới dịp kỷ niệm 950 năm khoa thi Nho học đầu tiên của Việt Nam (1075 - 2025).
Tìm về cội nguồn Tết Việt tại Hoàng thành Thăng Long

Tìm về cội nguồn Tết Việt tại Hoàng thành Thăng Long

(LĐTĐ) Tại Hoàng thành Thăng Long, chuỗi hoạt động Tết sẽ diễn ra từ ngày 20/1/2025 (21 tháng Chạp năm Giáp Thìn) đến ngày 6/2/2025 (mùng 9 tháng Giêng năm Ất Tỵ) với nhiều nội dung đặc sắc.
Khoác "áo" mới cho thành phố Biên Hòa

Khoác "áo" mới cho thành phố Biên Hòa

(LĐTĐ) Theo Ủy ban nhân dân (UBND) tỉnh Đồng Nai, những năm gần đây, lĩnh vực kinh tế đêm tại thành phố Biên Hòa có bước phát triển, nổi bật là hoạt động dịch vụ giải trí, ẩm thực, chợ đêm, phố đi bộ. Ghi nhận của phóng viên Báo Lao động Thủ đô qua chùm ảnh.
Xem thêm
Phiên bản di động