-->

Neo giữ những nếp làng

Hà Nội đang trong quá trình vươn mình phát triển. Nhưng ở nơi này, một con ngõ, một đoạn phố, một gốc cây nếu đôi chút để ý cũng đủ thấy chúng cũng ẩn chứa bao lớp lang lịch sử. Mừng hơn cả, giữa nhịp đô thị hóa mạnh mẽ, không ít ngôi làng dù đã lên phố song người dân vẫn nỗ lực cố neo giữ những nếp làng.
Làng nghề tăm hương hối hả vào vụ Tết Nếp làng, hồn quê dần mai một khi làng lên phố

1. Làng cổ Đông Ngạc thuộc quận Bắc Từ Liêm, từ bao đời nay luôn nổi tiếng với truyền thống khoa bảng vào hạng nhất nhì của kinh thành Thăng Long. Điều này ít nhiều thể hiện ngay trên các cổng hình tháp bút, cuốn thư ở làng.

Neo giữ những nếp làng
Giữa nhịp sống xô bồ, những lễ hội trong phố thị vẫn được duy trì tựa như nét văn hóa đầy trân quý. Ảnh: Giang Nam

Từ cổng làng, cổng ngõ đến cổng nhà đều thể hiện tinh thần hiếu học của người Kẻ Vẽ thông qua hình ảnh cây bút, cuốn thư. Những chiếc cổng trăm tuổi đều có sự khác biệt từ kích thước đến kiến trúc. Mỗi cổng mang một dáng vẻ riêng, không thể hoà lẫn. Trải qua thời gian, có những cổng được tôn tạo trùng tu, nhưng cũng còn đó những chứng nhân lịch sử bao nhiêu năm rồi vẫn như thế, chúng cổ kính, rêu phong và nhuốm màu thời gian.

Nhìn những nét xưa cũ lẩn khuất trong sức sống hiện đại, tôi chợt nghĩ, phải chăng những nét đẹp truyền thống như liều "kháng thể" để người dân giữ được nếp làng, dù đời sống xã hội đã đổi thay rất nhiều. Ghé thăm ngôi làng khoa bảng này, ông Lê Văn Châu – Phó Ban quản lý di tích đình Đông Ngạc bảo, cho đến nay truyền thống hiếu học của người làng vẫn được giữ gìn. Các dòng họ trong làng, dòng họ nào cũng có người đỗ Tiến sĩ, ít nhất là một người.

Chẳng nói đâu xa, nếu như trước đây người làng ca ngợi cụ Phan Phu Tiên là người khai khoa, đồng thời lại là Lưỡng triều Tiến sĩ tức là Tiến sĩ của hai Triều là triều Trần và triều hậu Lê, coi đó là gương để nói học. Thì nay, nhờ gương sáng ấy nổi lên tên tuổi nhiều gương hiếu học, những người con Đông Ngạc ngày nay có khoảng 100 người có học vị Tiến sĩ. Có những người đã trở thành lãnh đạo cấp cao Nhà nước, những chính khách, nhà yêu nước được lịch sử ghi danh như: Sĩ phu Hoàng Tăng Bí, Tiến sĩ Phan Văn Trường, nguyên Phó Thủ tướng Phạm Gia Khiêm...

Điểm đáng trân trọng ở chỗ, Đông Ngạc là một làng Nho học và cốt cách này đã ngấm vào máu thịt. Thế nên, từ xưa đến nay tất cả các nghi thức tâm linh tín ngưỡng các quan hệ gia đình, tộc họ, xóm làng đều được quy định trên dưới rõ ràng theo văn phép, nhưng vẫn giữ tinh thần dân chủ nên mọi việc liên quan đến lợi ích của đất nước, xóm làng đều được đưa ra chốn đình làng cùng hội đồng bô lão bàn bạc không phân biệt giàu sang nghèo hèn.

2.Hẳn không ít người nhìn ra, tốc độ đô thị hóa nhanh, những làng cổ đang dần phải thu mình trong dòng chảy ồn ã. Những vẻ đẹp xưa cũ dù đã tồn tại cả trăm năm, nhưng cũng thật mong manh trước sự nghiệt ngã của thời gian và bàn tay con người. Dễ thấy, nhiều khu đất trước đây dành để cấy lúa, trồng hoa, rau muống, nay đã thành khu đô thị sầm uất với các tòa chung cư, biệt thự liền kề… Cách sống của người dân thay đổi, từ cư dân nông nghiệp chuyển sang làm thương mại, dịch vụ, đa số lớp trẻ thì đi làm công nhân, nhân viên văn phòng…

Chẳng nói đâu xa, làng Định Công (thuộc phường Định Công) - vốn nổi tiếng có nghề chạm bạc, nhưng nay chỉ còn một số người giữ nghề. Cùng trong niềm tiếc nuối ấy còn là sự biến mất của những không gian thoáng đãng ngày xưa. Định Công đang chịu sức ép của đô thị hóa và tăng dân số một cách chóng mặt, tất cả con ngõ của làng đều oằn mình vì quá tải.

Lại nữa, làng Cự Đà nằm cách trung tâm Hà Nội chưa đầy 20 km về phía Tây thuộc địa phận xã Cự Khê, huyện Thanh Oai. Nằm bên bờ sông Nhuệ, nơi đây được coi là một trong số làng cổ độc đáo của vùng đồng bằng Bắc Bộ với một lối kiến trúc có sự đan xen hài hòa giữa kiến trúc thời kỳ Pháp thuộc và kiến trúc Việt Cổ. Thế nhưng, đô thị hóa đã khiến từ một ngôi làng có bề dày lịch sử với những nếp nhà cổ có niên đại hàng trăm năm, nay Cự Đà chỉ còn những ngôi nhà cao tầng bê tông sừng sững mọc lên cùng biển hiệu quảng cáo lộn xộn. Từ đầu đến cuối làng như một công trường với những xe chở bột làm miến, chở vật liệu xây dựng… ngày đêm ra vào rầm rập.

3.Nhắc đến những nét xưa trong phố. Bản thân tôi đã không ít lần đi sâu vào những ngõ hẹp từng một thuở được gọi với tên Kẻ Mọc, những lối nhỏ Đại Yên hay những đoạn những ngõ nhỏ gấp khúc ở Kẻ Bưởi… Phố thị thay đổi, nhịp sống và đô thị hóa mạnh mẽ đến mức, chỉ cần 3 năm rời Hà Nội là tất thảy mọi người đều có thể cảm nhận rõ nét. Thế nhưng, trong câu chuyện của những người có tuổi ở Hà thành, hễ nhắc đến chuyện xưa, đến những mái đình cổ kính, những huyền tích lạ thuở lập nhà, khai đất là hai chữ “làng tôi” lại hiện hữu rất đỗi thân thương.

Neo giữ những nếp làng
Nét đẹp cổ kính, đặc trưng của kiến trúc truyền thống vùng đồng bằng Bắc Bộ nay không còn nhiều. Ảnh: Giang Nam

Hôm đến làng cổ Đường Lâm (thị xã Sơn Tây), tôi chậm rãi đi trên những con ngõ rêu phong in hằn vệt thời gian loang lổ. Chợt nghĩ, sâu bên trong là những căn nhà ẩn chứa bao câu chuyện đời vui buồn. Ngõ hẹp thì ở đâu cũng vậy, ở nơi này dẫu không đến mức người đi phải nghiêng mình lách qua, song cũng phải chậm lại. Chậm lại nên sẽ có cảm giác sống chậm. Dưới bóng cổ thụ hay dưới những pho cổng nhà cổ thường có các cụ già râu tóc bạc phơ ngồi đánh cờ. Có khi là sự giao lưu của người già và người trẻ, như để tạo sự gắn kết tình làng, tình người.

Hôm ấy, tôi bắt gặp người phụ nữ rê thóc. Rê thóc là hình thức người nông dân gom phần thóc đã được phơi nắng kỹ lưỡng, dùng thúng xúc rồi đứng xuôi chiều gió, nghiêng thúng cho thóc chảy xuống từ từ. Những hạt thóc mẩy đậu lại. Thóc lép và bụi sẽ bay ra xa hơn một chút. Ngày xưa chưa có quạt máy, người ta dùng quạt giấy to cỡ cánh tủ chè để tạo gió giúp việc rê thóc dễ dàng hơn. Nay công việc đó đã có quạt điện, gộp cả hai chiếc vào cùng lúc, tạo ra tốc độ gió lớn giúp giảm bớt sức lao động. Nay nhìn thấy cảnh rê thóc trong con ngõ hun hút gió, chợt thấy ngậm ngùi.

Tĩnh tâm quan sát sẽ thấy, đâu đó giữa ồn ã phố phường văn hóa Hà Nội vẫn tồn tại trong cộng đồng thị dân như một giá trị bất biến. Cái “chất Hà Nội” vẫn âm thầm, bền bỉ trong nhiều nếp nhà. Bà Nguyễn Thị Lâm, nghệ nhân ẩm thực ở làng Bát Tràng (Gia Lâm, Hà Nội) là một trong những người Hà Nội như vậy. Bà Nguyễn Thị Lâm, sinh ra trong một gia đình khá giả ở phố Hàng Than, lớn lên bà về làm dâu ở làng Bát Tràng. Những nét văn hóa thanh lịch của người con gái đất Tràng An ngấm dần trong tiềm thức của bà, cho tới ngày nay quy chuẩn của nếp nhà vẫn không bị phai nhạt trong từng lời ăn, tiếng nói. Trong gia đình bà vẫn giữ nét tôn ti trật tự, trên - dưới rõ ràng tạo nên một khuôn phép đối với mỗi thành viên. Tôi chợt nghĩ, phải chăng cũng vì còn những người như thế, những gia đình như thế mà may mắn thay hồn cốt Hà Nội không mất đi. Những gia đình sinh sống đủ lâu ở đất này tự biết cách học hỏi nền nếp nghiêm chỉnh và đào thải thói xấu.

Trong quá trình đô thị hóa có những thách thức, đánh đổi. Chính quyền và người dân phải nhận rõ những điều đó để có giải pháp hạn chế, ngăn ngừa. Trước sự đô thị hóa phát triển ngày càng mạnh mẽ, để viết tiếp những huyền thoại về vùng đất kinh kỳ văn hiến trong thời đại mới, người Hà Nội cần nỗ lực bảo tồn, phát huy những giá trị bản sắc văn hóa. Một việc cấp thiết trước mắt, đó là các cơ quan chức năng cần có các phương án bảo tồn những làng cổ ở ngoại thành trước khi chúng bị đô thị hóa hoàn toàn, làm mai một những nét đẹp truyền thống như chuyện đã xảy ra ở nhiều ngôi làng nội đô./.

Giang Nam

Có thể bạn quan tâm

Ý kiến bạn đọc

Nên xem

Tỷ giá USD hôm nay (7/5): Giá bán USD cao nhất là 26.184 đồng/USD

Tỷ giá USD hôm nay (7/5): Giá bán USD cao nhất là 26.184 đồng/USD

Tỷ giá USD hôm nay (7/5): Trên thị trường Mỹ, chỉ số US Dollar Index (DXY) đo lường biến động đồng bạc xanh với 6 đồng tiền chủ chốt (EUR, JPY, GBP, CAD, SEK, CHF) giảm 0,44%, xuống mức 99,40.
“Cha tôi, người ở lại” tập 36: Căng thẳng bùng nổ - Nguyên nổi giận với mẹ, An vỡ mộng tình thân

“Cha tôi, người ở lại” tập 36: Căng thẳng bùng nổ - Nguyên nổi giận với mẹ, An vỡ mộng tình thân

Tập 36 của “Cha tôi, người ở lại”, mang đến loạt diễn biến đầy kịch tính, khi những bí mật tình cảm bị bóc trần, khiến mối quan hệ giữa các nhân vật chính đứng trước bờ vực đổ vỡ. Đặc biệt, cuộc cãi vã dữ dội giữa Nguyên và mẹ - bà Liên, cùng sự rạn nứt tình bạn giữa An và Thảo, đẩy bộ phim vào giai đoạn cao trào mới.
Manchester United vs Athletic Bilbao: Định đoạt số phận tại “Nhà hát của những giấc mơ”

Manchester United vs Athletic Bilbao: Định đoạt số phận tại “Nhà hát của những giấc mơ”

Trận đấu giữa Manchester United vs Athletic Bilbao sẽ diễn ra vào lúc 2h00 ngày 9/5 trong khuôn khổ Bán kết lượt về UEFA Europa League 2024/25.
Giá xăng dầu hôm nay (7/5): Giá dầu thế giới quay đầu bật tăng

Giá xăng dầu hôm nay (7/5): Giá dầu thế giới quay đầu bật tăng

Hôm nay (7/5), giá dầu thế giới đã tăng khoảng 4% do các dấu hiệu cho thấy nhu cầu cao hơn ở châu Âu và Trung Quốc, căng thẳng gia tăng ở Trung Đông và khi người mua xuất hiện một ngày sau khi giá giảm xuống mức thấp nhất trong bốn năm do quyết định tăng sản lượng của OPEC+.
Bodo Glimt vs Tottenham: Bước chân lịch sử hay nỗi buồn xứ lạnh?

Bodo Glimt vs Tottenham: Bước chân lịch sử hay nỗi buồn xứ lạnh?

Trận đấu giữa Bodo Glimt vs Tottenham trong khuôn khổ bán kết lượt về Europa League 2024/25 sẽ diễn ra vào lúc 02h00 ngày 9/5. Liệu Bodo Glimt tạo nên bước chân lịch sử cho riêng mình, hay bản lĩnh của “Gà trống” sẽ giúp họ tiến vào trận chung kết?
Giá vàng thế giới tiếp đà tăng “phi mã”

Giá vàng thế giới tiếp đà tăng “phi mã”

Giá vàng thế giới hôm nay tiếp đà tăng “phi mã”, với giá vàng giao ngay vượt ngưỡng 2.400 USD/ounce.
Miền Bắc sắp đón đợt không khí lạnh gây mưa dông diện rộng

Miền Bắc sắp đón đợt không khí lạnh gây mưa dông diện rộng

Dự báo cuối tuần này (9 - 10/5), miền Bắc có khả năng đón một đợt không khí lạnh tràn xuống, nén rãnh áp thấp gây mưa dông diện rộng cho khu vực miền Bắc, Bắc Trung Bộ, cục bộ có mưa vừa, mưa to đến rất to. Trời chuyển mát.

Tin khác

Ký ức người lính xe tăng về ngày đất nước liền một dải

Ký ức người lính xe tăng về ngày đất nước liền một dải

Chiến tranh đã lùi xa, nhưng ký ức về những tháng năm hoa lửa vẫn in đậm trong tâm trí những người lính trận. Đặc biệt, trong những ngày tháng Tư lịch sử - khi cả nước hân hoan kỷ niệm 50 năm Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025), những kỷ niệm xưa lại ùa về, sống động như mới hôm qua. Mang trong mình phẩm chất cao quý của “Bộ đội Cụ Hồ” - ông Nguyễn Tiến Thưởng người lính xe tăng năm xưa nay vẫn vững vàng trên một mặt trận khác. Ông đồng hành cùng các cựu chiến binh thị xã Sơn Tây tiếp tục dựng xây quê hương, vun đắp hòa bình bằng nghị lực, tình yêu nước và khát vọng cống hiến không ngơi nghỉ.
Bản lĩnh thép của Công an Thủ đô trong kháng chiến chống Mỹ

Bản lĩnh thép của Công an Thủ đô trong kháng chiến chống Mỹ

Chiến thắng mùa Xuân 1975 là bản anh hùng ca của cả dân tộc. Lịch sử mãi ghi tạc chiến công hiển hách của những đoàn quân rầm rập tiến về giải phóng miền Nam. Nhưng trong bản thiên anh hùng ca vĩ đại ấy, có đóng góp của lực lượng Công an Thủ đô - họ là những người giữ vững an ninh trật tự, là "lá chắn thép" bảo vệ hậu phương lớn, góp phần không nhỏ vào thắng lợi cuối cùng.
Hàng nghìn người đến Quảng trường Ba Đình từ sáng sớm để xem lễ thượng cờ ngày 30/4

Hàng nghìn người đến Quảng trường Ba Đình từ sáng sớm để xem lễ thượng cờ ngày 30/4

Sáng sớm ngày 30/4, hàng ngàn người dân đã có mặt tại quảng trường Ba Đình (Hà Nội) để chứng kiến nghi lễ thượng cờ nhân dịp kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.
Xúc động hình ảnh người dân Thủ đô và du khách trang nghiêm tại Lễ chào cờ sáng 30/4 lịch sử trước Lăng Bác

Xúc động hình ảnh người dân Thủ đô và du khách trang nghiêm tại Lễ chào cờ sáng 30/4 lịch sử trước Lăng Bác

Sáng 30/4 lịch sử, tại Thủ đô Hà Nội hàng nghìn người con đất Việt cùng hội tụ về Quảng trường Ba Đình linh thiêng, nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh yên nghỉ. Không quản đường xá xa xôi, không phân biệt tuổi tác, tất cả đều có chung một lòng kính yêu vô hạn dành cho Bác và tình yêu với Tổ quốc. Đồng thời, dự Lễ chào cờ trước Lăng Bác.
Màn pháo hoa chào mừng kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước

Màn pháo hoa chào mừng kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước

Tối 27/4, ngay sau khi kết thúc chương trình "Vang mãi khúc khải hoàn", tại khu vực sân khấu đa năng Công viên Thống Nhất, 600 quả pháo tầm cao cùng 90 giàn pháo hoa tầm thấp đã thắp sáng bầu trời Hà Nội. Sự kết hợp "mãn nhãn" giữa ánh sáng, âm thanh đã tạo nên cảm xúc tự hào dâng trào trong lòng người dân Thủ đô.
Công an Hà Nội tri ân các thế hệ đi trước nhân dịp kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam

Công an Hà Nội tri ân các thế hệ đi trước nhân dịp kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam

Trong khuôn khổ các hoạt động chính trị kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025), Đoàn công tác của Công an thành phố Hà Nội đã đến thăm hỏi tặng quà tri ân những đóng góp đối với sự nghiệp cách mạng của các thế hệ cán bộ, chiến sĩ Công an Thủ đô.
Quạt giấy Chàng Sơn khẳng định sức sống lâu bền của làng nghề truyền thống

Quạt giấy Chàng Sơn khẳng định sức sống lâu bền của làng nghề truyền thống

Làng Chàng Sơn, xã Thạch Xá (huyện Thạch Thất, Hà Nội) từ lâu đã có nghề làm quạt giấy nổi tiếng bao đời nay. Trải qua những thăng trầm của nghề, quạt giấy Chàng Sơn nay đã vươn mình ra thế giới, nhận được nhiều sự yêu thích của bạn bè khắp bốn phương, góp phần bảo tồn nét văn hóa xưa.
Ước vọng một Hà Nội hào hoa, quyến rũ

Ước vọng một Hà Nội hào hoa, quyến rũ

Hà Nội những ngày cuối xuân thời tiết se se lạnh. Khi trời đã ngả chiều, “xách" xe dạo một vòng từ hồ Gươm, qua Công viên Thống Nhất đến đường Láng, nơi công nhân đang ngày đêm cải tạo sông Tô Lịch… bất chợt nhớ đến lời bài hát “Trời Hà Nội xanh”: Xanh xanh thắm bầu trời xanh Hà Nội/Hồ Gươm xanh như mái tóc em xanh/Thân thương quá nụ cười người Hà Nội/Đã gặp rồi mà bồi hồi nhớ mãi Hà Nội ơi…
Giữ gìn và phát triển nghề thêu tay truyền thống

Giữ gìn và phát triển nghề thêu tay truyền thống

Từ xưa đến nay, những nghệ nhân làng thêu tay truyền thống Quất Động (huyện Thường Tín, Hà Nội) vẫn duy trì tạo ra những sản phẩm cầu kỳ và tinh tế, khéo léo trong từng đường kim mũi chỉ.
"Trả lại" không gian hồ Gươm mà cha ông đã dựng nền

"Trả lại" không gian hồ Gươm mà cha ông đã dựng nền

Nhằm phát huy giá trị không gian di tích quốc gia đặc biệt hồ Hoàn Kiếm và phụ cận, UBND thành phố Hà Nội là quyết định nghiên cứu quy hoạch, cải tạo, chỉnh trang, tái thiết một số khu vực xung quanh hồ theo hướng tăng cường không gian mở, phục vụ cộng đồng, vấn đề này đang nhận được những ý kiến tán đồng cao của các chuyên gia đô thị, cũng như người dân.
Xem thêm
Phiên bản di động