--> -->

Một Hà Nội thu nhỏ trong tàu điện

Tàu điện với tiếng leng keng từ lâu đã trở thành một trong những biểu tượng của Thủ đô ở thế kỷ 20. Nhìn dưới góc độ lịch sử, văn hóa, Giáo sư Lê Văn Lan và “Công dân Thủ đô ưu tú” năm 2020, nhà thơ Vũ Quần Phương đã có những lý giải thú vị trong chương trình Quán Thanh xuân tháng 10 với chủ đề “Leng keng ngày tháng cũ”.
Tạo nên điểm nhấn của Hà Nội qua ‘Giao lộ leng keng’ Góp phần nâng cao năng lực vận tải công cộng

Việt Nam hóa tàu điện

Theo Giáo sư sử học Lê Văn Lan thì ngày 13/9/1900, người Pháp cho khánh thành tuyến tàu điện đầu tiên ở Hà Nội chạy từ Bờ Hồ đến Thụy Khuê. Ga tàu điện trung tâm của Hà Nội trước kia, nay được nhiều người nói vui là “hàm cá mập” tọa lạc bên cạnh Hồ Hoàn Kiếm. Hồ Hoàn Kiếm đã sớm được người Pháp quy hoạch chọn là trung tâm, bởi thế ngoài ga tàu còn có tòa đốc lý, bưu điện… Sở dĩ người Pháp chọn điểm này để mở ga tàu vì tuyến đường sẽ qua chợ Đồng Xuân, Hàng Ngang, Hàng Đào, Quán Thánh - là những nơi buôn bán thịnh vượng, sẽ mang lại lãi suất cao.

Một Hà Nội thu nhỏ trong tàu điện

Nhà thơ Vũ Quần Phương nêu quan điểm của mình trong chương trình Quán Thanh xuân

Năm 1906, Hà Nội có thêm tuyến tàu điện từ Thụy Khuê lên tới đường Bưởi – nơi có chợ Bưởi, chợ lớn rất sầm uất bấy giờ. Do đó, việc khai thác kinh tế của người Pháp rất nhạy bén. Tuyến tàu điện đi từ Bờ Hồ đến Thái Hà ấp, rồi từ đây tới Hà Đông với chiều dài 11km. Thái Hà ấp có dinh cơ của Kinh luật sứ Bắc kỳ Hoàng Cao Khải và Hà Đông là đất có con trai của cụ Hoàng Cao Khải là Hoàng Trọng Phu làm Tổng đốc. Bởi vậy, tuyến tàu điện này cho thấy mục đích chính trị rõ ràng, để chiều lòng các quan Nam triều.

Sau đó Hà Nội có thêm tuyến thứ 3, thứ 4 từ Bờ hồ đi chợ Mơ, Cầu Giấy lại trở về mục đích ban đầu là kinh tế vì chợ Mơ cũng là điểm buôn bán lớn và Cầu Giấy rất phát triển thủ công nghiệp. Tuyến thứ 5, bắt đầu làm từ 1928 đến 1943 từ Nhà thương Vọng (Bạch Mai bây giờ) chạy qua trung tâm lên đến đê Yên Phụ. Và đây cũng là tuyến người ta dùng lại các cửa ô từ thời Lê, thời Nguyễn tạo ra.

Lý giải về việc làm các tuyến ga, vị giáo sư đáng kính cho biết: “Người Pháp rất giỏi trong việc nắm địa lý. Họ thừa hưởng cơ sở hạ tầng của Hà Nội nhưng đồng thời cũng phát huy, khai phá một cách nhạy bén. Ý định của người Pháp là vậy nhưng họ cũng thể không hề ngờ rằng người Việt ta lại nhảy tàu điện trốn vé. Có thể nói chúng ta đã Việt Nam hóa tàu điện mà người Pháp tạo ra một cách vui vẻ”.

Tàu điện là tâm hồn Thủ đô

Nhà thơ Vũ Quần Phương thì khẳng định: Tàu điện chính là tâm hồn của Thủ đô vì tính phổ cập, lam lũ của nó. “Công dân Thủ đô ưu tú” năm 2020 diễn giải, tàu điện là của những bà con áo ngắn với những thúng mủng, lợn gà và ai cũng lên tàu điện được. Đi tàu điện thì có hai loại vé, nếu vé của phòng đầu là ngồi ghế êm, giá cao gấp đôi ghế dọc. Tàu điện cũng dễ thân với con người, cho nên có những gia đình bố mẹ khiếm thị hát xẩm trên tàu điện còn đứa con ôm chậu thau méo mó để xin tiền. Đó là sân khấu lưu động mà người biểu diễn với khán giả rất gần nhau, rất cùng cảnh với nhau.

“Hát xẩm hay nỉ non nỗi buồn của thân phận và hát xẩm trên tàu điện còn đặc biệt ở chỗ như một thông tấn xã. Ví dụ hôm qua có một cô dâu trong đám cưới của mình đến trưa mà chưa được ăn nên cô tranh thủ đưa miếng thịt trâu lên ăn. Bất chợt có người vào phòng, cô dâu ngượng quá, vội nuốt nên bị nghẹn phải đi cấp cứu. Hay cô tân thời nào tự tử trên hồ Trúc Bạch thì cũng là cái tin được chuyển thể thành xẩm trên tàu điện ngày hôm sau”, nhà thơ Vũ Quần Phương nhấn mạnh.

Cũng theo tác giả bài thơ “Áo đỏ” thì tàu điện còn là cái chợ lưu động vì ngày xưa người ta bán cả các loại sách, như: thơ Tản Đà, Đồi thông hai mộ, Bật nữ tháng… Khi quân giải phóng về tiếp quản Thủ đô rồi đánh Mỹ, người ta bán sách bằng túi dết hoặc balo, rồi bày sách, bán cả thuốc, như: Cao dán hiệu bà Lan Trọc, thuốc cam của ông Lang Vòng… Sau này thì có bán cả nơ hồng, bật lửa, băng phiến… Đó đều là những mặt hàng bình dân rất phù hợp với nhu cầu thiết yếu của người dân. Có thể nói tàu điện như một Hà Nội thu nhỏ mà ở đó nó như mạch máu nuôi sống con người theo nhịp đập của cuộc sống.

L.T

Có thể bạn quan tâm

Ý kiến bạn đọc

Nên xem

Thêm một doanh nghiệp kết nối du lịch Việt Nam - Nhật Bản

Thêm một doanh nghiệp kết nối du lịch Việt Nam - Nhật Bản

Thị trường du lịch Việt Nam đang chứng kiến sự gia nhập của nhiều doanh nghiệp lữ hành mới, đặc biệt là trong bối cảnh ngành du lịch phục hồi mạnh mẽ sau đại dịch. Sự gia nhập của các doanh nghiệp này không chỉ làm phong phú thêm thị trường du lịch mà còn góp phần vào sự phục hồi và phát triển bền vững của ngành du lịch Việt Nam.
Tình cảm của người dân dành cho nguyên Chủ tịch nước Trần Đức Lương

Tình cảm của người dân dành cho nguyên Chủ tịch nước Trần Đức Lương

Ngày 24/5, mưa rơi suốt cả ngày nhưng từng đoàn người vẫn nối nhau tiến vào Nhà tang lễ Quốc gia (số 5 Trần Thánh Tông, Hà Nội) để viếng nguyên Chủ tịch nước Trần Đức Lương.
Đề xuất giao Sở GD&ĐT toàn quyền quản lý đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục

Đề xuất giao Sở GD&ĐT toàn quyền quản lý đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục

Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) đề xuất giao Sở GD&ĐT toàn quyền quản lý đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục, bao gồm: Tuyển dụng, sử dụng, bổ nhiệm, đào tạo, đánh giá, điều động - thống nhất toàn tỉnh.
Học sinh cần rà soát kỹ thông tin trên Phiếu báo dự thi vào lớp 10

Học sinh cần rà soát kỹ thông tin trên Phiếu báo dự thi vào lớp 10

Để tránh nhầm lẫn, sai sót, sau khi nhận Phiếu báo dự thi vào lớp 10 trung học phổ thông (THPT) năm học 2025 - 2026, học sinh cần kiểm tra toàn bộ thông tin in trên Phiếu.
Biểu dương gia đình Thủ đô tiêu biểu “5 không, 3 sạch” giai đoạn 2021 - 2025

Biểu dương gia đình Thủ đô tiêu biểu “5 không, 3 sạch” giai đoạn 2021 - 2025

Hướng tới chào mừng Ngày Gia đình Việt Nam 28/6, hưởng ứng Tháng hành động vì trẻ em năm 2025, chiều 24/5, Hội LHPN Hà Nội tổ chức chương trình Chắp cánh ước mơ cho con và biểu dương Gia đình tiêu biểu thực hiện Cuộc vận động “Xây dựng gia đình 5 không, 3 sạch” giai đoạn 2021 - 2025”.
Hà Nội chỉ đạo nâng cao công tác tiếp dân

Hà Nội chỉ đạo nâng cao công tác tiếp dân

Để phục vụ tốt cho các sự kiện chính trị quan trọng của Thành phố và đất nước, từ năm 2024 đến nay, Thành ủy và Ủy ban nhân dân (UBND) thành phố Hà Nội đã ban hành nhiều chỉ đạo, nâng cao công tác tiếp công dân, siết chặt trách nhiệm của lãnh đạo các đơn vị có nhiệm vụ tiếp công dân nhằm giải quyết dứt điểm các vụ việc khiếu kiện, tố cáo phức tạp.
Biến chứng sau can thiệp thẩm mỹ: Cần lắm một hồi chuông cảnh tỉnh

Biến chứng sau can thiệp thẩm mỹ: Cần lắm một hồi chuông cảnh tỉnh

Nhu cầu làm đẹp không ngừng gia tăng trong xã hội hiện đại, kéo theo sự bùng nổ của hàng loạt cơ sở thẩm mỹ. Tuy nhiên, đằng sau những lời quảng cáo “làm đẹp không đau, nhanh gọn, giá rẻ” trên mạng xã hội là vô số cạm bẫy, đẩy nhiều chị em vào cảnh “tiền mất tật mang”, thậm chí biến dạng vĩnh viễn hoặc nguy hiểm đến tính mạng.

Tin khác

Nghệ nhân ưu tú Nguyễn Thị Minh Tám: Người thầm lặng giữ “hồn” trống hội

Nghệ nhân ưu tú Nguyễn Thị Minh Tám: Người thầm lặng giữ “hồn” trống hội

Một buổi chiều Hà Nội ngập tràn nắng, tôi tìm đến khu nhà nhỏ nằm yên ả trong lòng phường Nghĩa Đô (quận Cầu Giấy). Ở đó, tôi gặp bà - người phụ nữ đã bước qua tuổi 83, với ánh mắt hiền hậu và nụ cười ấm như hơi nắng cuối chiều. Người đời vẫn trìu mến gọi bà là “báu vật sống” của nghệ thuật trống hội đất Hà thành. Nhưng với tôi, ấn tượng đầu tiên lại là sự thanh thản và rạng rỡ toát lên từ dáng hình bé nhỏ, như thể bà mang theo cả nắng chiều lấp lánh trong bước đi nhẹ nhàng. Bà là Nghệ nhân ưu tú Nguyễn Thị Minh Tám hay “cô Minh Tâm”, cái tên thân thương mà bao thế hệ học trò trìu mến dành tặng cho người “truyền lửa” trống hội đáng kính.
Ký ức người lính xe tăng về ngày đất nước liền một dải

Ký ức người lính xe tăng về ngày đất nước liền một dải

Chiến tranh đã lùi xa, nhưng ký ức về những tháng năm hoa lửa vẫn in đậm trong tâm trí những người lính trận. Đặc biệt, trong những ngày tháng Tư lịch sử - khi cả nước hân hoan kỷ niệm 50 năm Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025), những kỷ niệm xưa lại ùa về, sống động như mới hôm qua. Mang trong mình phẩm chất cao quý của “Bộ đội Cụ Hồ” - ông Nguyễn Tiến Thưởng người lính xe tăng năm xưa nay vẫn vững vàng trên một mặt trận khác. Ông đồng hành cùng các cựu chiến binh thị xã Sơn Tây tiếp tục dựng xây quê hương, vun đắp hòa bình bằng nghị lực, tình yêu nước và khát vọng cống hiến không ngơi nghỉ.
Bản lĩnh thép của Công an Thủ đô trong kháng chiến chống Mỹ

Bản lĩnh thép của Công an Thủ đô trong kháng chiến chống Mỹ

Chiến thắng mùa Xuân 1975 là bản anh hùng ca của cả dân tộc. Lịch sử mãi ghi tạc chiến công hiển hách của những đoàn quân rầm rập tiến về giải phóng miền Nam. Nhưng trong bản thiên anh hùng ca vĩ đại ấy, có đóng góp của lực lượng Công an Thủ đô - họ là những người giữ vững an ninh trật tự, là "lá chắn thép" bảo vệ hậu phương lớn, góp phần không nhỏ vào thắng lợi cuối cùng.
Hàng nghìn người đến Quảng trường Ba Đình từ sáng sớm để xem lễ thượng cờ ngày 30/4

Hàng nghìn người đến Quảng trường Ba Đình từ sáng sớm để xem lễ thượng cờ ngày 30/4

Sáng sớm ngày 30/4, hàng ngàn người dân đã có mặt tại quảng trường Ba Đình (Hà Nội) để chứng kiến nghi lễ thượng cờ nhân dịp kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.
Xúc động hình ảnh người dân Thủ đô và du khách trang nghiêm tại Lễ chào cờ sáng 30/4 lịch sử trước Lăng Bác

Xúc động hình ảnh người dân Thủ đô và du khách trang nghiêm tại Lễ chào cờ sáng 30/4 lịch sử trước Lăng Bác

Sáng 30/4 lịch sử, tại Thủ đô Hà Nội hàng nghìn người con đất Việt cùng hội tụ về Quảng trường Ba Đình linh thiêng, nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh yên nghỉ. Không quản đường xá xa xôi, không phân biệt tuổi tác, tất cả đều có chung một lòng kính yêu vô hạn dành cho Bác và tình yêu với Tổ quốc. Đồng thời, dự Lễ chào cờ trước Lăng Bác.
Màn pháo hoa chào mừng kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước

Màn pháo hoa chào mừng kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước

Tối 27/4, ngay sau khi kết thúc chương trình "Vang mãi khúc khải hoàn", tại khu vực sân khấu đa năng Công viên Thống Nhất, 600 quả pháo tầm cao cùng 90 giàn pháo hoa tầm thấp đã thắp sáng bầu trời Hà Nội. Sự kết hợp "mãn nhãn" giữa ánh sáng, âm thanh đã tạo nên cảm xúc tự hào dâng trào trong lòng người dân Thủ đô.
Công an Hà Nội tri ân các thế hệ đi trước nhân dịp kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam

Công an Hà Nội tri ân các thế hệ đi trước nhân dịp kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam

Trong khuôn khổ các hoạt động chính trị kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025), Đoàn công tác của Công an thành phố Hà Nội đã đến thăm hỏi tặng quà tri ân những đóng góp đối với sự nghiệp cách mạng của các thế hệ cán bộ, chiến sĩ Công an Thủ đô.
Quạt giấy Chàng Sơn khẳng định sức sống lâu bền của làng nghề truyền thống

Quạt giấy Chàng Sơn khẳng định sức sống lâu bền của làng nghề truyền thống

Làng Chàng Sơn, xã Thạch Xá (huyện Thạch Thất, Hà Nội) từ lâu đã có nghề làm quạt giấy nổi tiếng bao đời nay. Trải qua những thăng trầm của nghề, quạt giấy Chàng Sơn nay đã vươn mình ra thế giới, nhận được nhiều sự yêu thích của bạn bè khắp bốn phương, góp phần bảo tồn nét văn hóa xưa.
Ước vọng một Hà Nội hào hoa, quyến rũ

Ước vọng một Hà Nội hào hoa, quyến rũ

Hà Nội những ngày cuối xuân thời tiết se se lạnh. Khi trời đã ngả chiều, “xách" xe dạo một vòng từ hồ Gươm, qua Công viên Thống Nhất đến đường Láng, nơi công nhân đang ngày đêm cải tạo sông Tô Lịch… bất chợt nhớ đến lời bài hát “Trời Hà Nội xanh”: Xanh xanh thắm bầu trời xanh Hà Nội/Hồ Gươm xanh như mái tóc em xanh/Thân thương quá nụ cười người Hà Nội/Đã gặp rồi mà bồi hồi nhớ mãi Hà Nội ơi…
Giữ gìn và phát triển nghề thêu tay truyền thống

Giữ gìn và phát triển nghề thêu tay truyền thống

Từ xưa đến nay, những nghệ nhân làng thêu tay truyền thống Quất Động (huyện Thường Tín, Hà Nội) vẫn duy trì tạo ra những sản phẩm cầu kỳ và tinh tế, khéo léo trong từng đường kim mũi chỉ.
Xem thêm
Phiên bản di động