Kỳ 2: Từ chiến lược mềm đến động lực tăng trưởng

Cần được nhìn nhận như một trụ cột chiến lược

Trong bối cảnh triển khai Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị, khái niệm “văn hóa doanh nghiệp” cần được nhìn nhận như một trụ cột chiến lược - không thể chỉ dừng ở khẩu hiệu hay những buổi sinh hoạt nội bộ mang tính hình thức. Nếu tài chính là mạch máu, công nghệ là công cụ, thì văn hóa chính là tinh thần thứ định hình hành vi, cảm xúc và uy tín của doanh nghiệp trong mắt khách hàng, đối tác và cộng đồng.

Thực tế cho thấy, không ít doanh nghiệp vẫn hiểu văn hóa ở cấp độ nội quy: đến đúng giờ, mặc đồng phục, không hút thuốc. Nhưng văn hóa doanh nghiệp không chỉ là những dòng chữ được treo trang trọng trên tường. Đó là cách người quản lý đối thoại với nhân viên, là việc nhân viên có sẵn sàng xin lỗi khách hàng khi có sự cố, là sự tử tế, hợp tác và chính trực trong từng hành vi nhỏ. Chính những điều ấy tạo nên môi trường làm việc lành mạnh, truyền cảm hứng và giữ chân nhân tài.

Trong thời đại sản phẩm ngày càng đồng đều, thì trải nghiệm - được quyết định bởi văn hóa phục vụ - trở thành yếu tố phân biệt quan trọng. Đã đến lúc, văn hóa không còn là "phụ lục" trong chiến lược, mà cần được xem là một chỉ số phát triển ngang hàng với tài chính, năng suất và đổi mới sáng tạo. Đầu tư vào văn hóa tức là đầu tư vào chiều sâu, vào giá trị bền vững và vào trách nhiệm xã hội.

Trong thời đại sản phẩm ngày càng đồng đều, thì trải nghiệm - được quyết định bởi văn hóa phục vụ - trở thành yếu tố phân biệt quan trọng.

Nói về tầm quan trọng của Nghị quyết 68, ông Đinh Công Thành, Chủ cơ sở sản xuất nấm Công Thành nói: “Để các chính sách thực sự đi vào cuộc sống, điều quan trọng nhất là phải có quy định, nghị định và hướng dẫn thực thi thật cụ thể, rõ ràng. Không thể chỉ nói rằng chúng ta đang làm tốt - cần hành động, cần một hệ thống pháp lý sát với thực tế doanh nghiệp đang gặp phải mỗi ngày. Cùng với đó, bản thân doanh nghiệp cũng cần điều chỉnh chính mình”.

Ông Lê Xuân Bình, Chủ tịch Nghiệp đoàn Lái xe ô tô công nghệ Hà Nội nhấn mạnh: “Tôi cho rằng việc Nghị quyết 68 xác định kinh tế tư nhân là một trong những động lực quan trọng nhất của nền kinh tế quốc gia là một bước ngoặt chiến lược. Đây không chỉ là một tuyên bố, mà là sự thay đổi căn bản về tư duy - một tầm nhìn bao trùm, thẳng thắn nhìn nhận lại vị trí, vai trò của khu vực kinh tế tư nhân. Với tư cách là một doanh nhân, tôi thực sự xúc động. Cảm giác như nắng hạn gặp cơn mưa rào - một sự công nhận mà bao năm nay cộng đồng doanh nghiệp tư nhân hằng mong đợi. Để tận dụng được chính sách, chúng tôi cần chú trọng và làm mới mình, đặc biệt là trong văn hóa doanh nghiệp”.

Ông Bình cũng đánh giá cao những chính sách cụ thể, thiết thực được đưa ra trong Nghị quyết, như miễn thuế ba năm đầu, bỏ phí môn bài. Theo ông, nếu những chính sách này đi kèm với cải cách thủ tục hành chính, chính sách thuế, kế toán theo hướng thân thiện hơn, sẽ tạo cú hích thực sự để các hộ kinh doanh cá thể mạnh dạn chuyển đổi thành doanh nghiệp.

“Điều này không đơn thuần là thay đổi về giấy tờ, mà là bước tiến giúp kinh tế tư nhân đóng vai trò trung tâm trong hệ sinh thái quốc dân. Một cuộc “giải phóng” đúng nghĩa để chúng tôi phát triển đúng tiềm năng, đóng góp ngày càng lớn hơn cho đất nước”, ông Bình nhấn mạnh.

Ông Phạm Ngọc Huấn, Giám đốc Công ty CP Dịch vụ Thương mại BHH cũng đánh giá cao định hướng trong Nghị quyết về việc hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi số, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và khuyến khích đổi mới sáng tạo. Với nhiều doanh nghiệp nhỏ, đó không phải là những khái niệm vĩ mô, mà là những khó khăn sát sườn hằng ngày.

“Nhiều doanh nghiệp muốn chuyển đổi số nhưng thiếu kinh phí, thiếu kiến thức, không biết bắt đầu từ đâu. Nếu có các chương trình hỗ trợ thiết thực như tư vấn, tập huấn phần mềm, hỗ trợ một phần chi phí… thì chắc chắn chúng tôi sẽ mạnh dạn thay đổi. Về nhân lực cũng vậy - lao động có tay nghề, chịu gắn bó lâu dài ngày càng khó tìm. Tôi rất mừng khi Nhà nước chú trọng đào tạo nghề và kết nối doanh nghiệp với cơ sở đào tạo. Chúng tôi không cần điều gì cao siêu, chỉ mong có nguồn nhân lực ổn định, cơ bản để cùng nhau phát triển bền vững.”

Văn hóa doanh nghiệp là tập hợp các giá trị, niềm tin, chuẩn mực, thái độ và hành vi được chia sẻ và thấm nhuần trong toàn bộ tổ chức. Nó không chỉ là những gì được ghi trên giấy tờ hay thể hiện qua các khẩu hiệu, mà là cách mọi người trong công ty thực sự hành động, tương tác và đưa ra quyết định hằng ngày. Hãy hình dung nó như “ADN” của một công ty; một khi đã hình thành, nó ảnh hưởng đến mọi khía cạnh, từ cách nhân viên chào đón khách hàng, cách quản lý hỗ trợ đội ngũ, đến cách công ty ứng phó với thách thức và ăn mừng thành công.

Tổng Công ty Vận tải Hà Nội đã từng ngày tạo dựng được bản sắc riêng biệt thông qua "Xây dựng văn hóa phục vụ xe buýt Transerco".

Ông Lê Quốc Vinh, Phó Chủ tịch Hiệp hội Phát triển Văn hóa doanh nghiệp Việt Nam cho rằng, văn hóa doanh nghiệp hình thành một cách tự nhiên theo thời gian, thông qua lịch sử, phong cách lãnh đạo và cả những kinh nghiệm được chia sẻ. Một văn hóa mạnh mẽ và tích cực sẽ nuôi dưỡng sự gắn kết, tăng cường năng suất và thu hút nhân tài. Ngược lại, một văn hóa yếu kém hoặc tiêu cực có thể dẫn đến mâu thuẫn nội bộ, thiếu động lực và khó khăn trong việc đạt được mục tiêu. Quan trọng nhất, văn hóa doanh nghiệp là một lợi thế cạnh tranh thầm lặng, định hình bản sắc riêng của công ty và ảnh hưởng sâu sắc đến thành công lâu dài của nó trên thị trường.

Nói về đặc trưng của văn hoá tại các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs), ông Vinh cho cho biết, với quy mô nhỏ gọn và cấu trúc thường linh hoạt hơn so với các tập đoàn lớn, có những đặc điểm riêng biệt tác động mạnh mẽ đến việc hình thành và phát triển văn hóa doanh nghiệp của họ.

Đầu tiên, quy mô nhỏ gọn và cấu trúc linh hoạt cho phép giao tiếp trực tiếp và nhanh chóng giữa các thành viên, giảm thiểu các rào cản thông tin và tạo sự đồng thuận dễ dàng hơn. Thứ hai, sự ảnh hưởng sâu sắc từ người sáng lập/lãnh đạo là một đặc điểm nổi bật. Văn hóa doanh nghiệp của SMEs thường được định hình mạnh mẽ bởi tầm nhìn, giá trị cốt lõi và phong cách lãnh đạo của người đứng đầu. Họ là tấm gương, là người truyền cảm hứng chính, và đôi khi là người duy nhất đưa ra các quyết định quan trọng liên quan đến văn hóa. Thứ ba, do số lượng nhân sự ít hơn, các thành viên trong SMEs có xu hướng phát triển mối quan hệ cá nhân chặt chẽ, tạo nên một môi trường làm việc gần gũi, thân thiết như một gia đình. Mối quan hệ này có thể thúc đẩy sự hỗ trợ lẫn nhau và tinh thần đồng đội.

Cuối cùng, SMEs thường đối mặt với nguồn lực hạn chế về tài chính, nhân lực và thời gian, điều này ảnh hưởng đến khả năng đầu tư vào các chương trình đào tạo, phát triển văn hóa bài bản. Đồng thời, tính linh hoạt và khả năng thích ứng cao với sự thay đổi của thị trường cũng là một đặc trưng, cho phép SMEs điều chỉnh văn hóa của mình nhanh chóng khi cần thiết, dù đôi khi họ cũng có xu hướng tập trung vào mục tiêu ngắn hạn do áp lực kinh doanh.

Những đặc trưng trên đồng thời mang lại nhiều thuận lợi cho SMEs trong việc xây dựng văn hóa doanh nghiệp tích cực. Sự dễ dàng trong việc định hình và truyền tải các giá trị cốt lõi là một lợi thế lớn. Người lãnh đạo có thể trực tiếp truyền đạt tầm nhìn và giá trị đến từng nhân viên, đảm bảo sự hiểu biết và đồng bộ nhanh chóng. Môi trường giao tiếp trực tiếp, ít cấp bậc giúp thông tin về văn hóa được truyền tải rõ ràng, giảm thiểu sự hiểu lầm. Khả năng gắn kết nhân viên cao là điều mà nhiều tập đoàn lớn phải nỗ lực để đạt được. Môi trường làm việc gần gũi tạo cảm giác thân thuộc, giúp nhân viên cảm thấy được quan tâm, thuộc về và có giá trị trong tổ chức.

Sự nhìn nhận và công nhận đóng góp của từng cá nhân trở nên dễ dàng hơn, từ đó tăng cường động lực và lòng trung thành. Tính linh hoạt trong việc điều chỉnh văn hóa giúp SMEs nhanh chóng thích nghi với các biến động. Họ có thể thử nghiệm các ý tưởng văn hóa mới mà không gặp quá nhiều rào cản hành chính. Cuối cùng, việc tạo dựng được bản sắc riêng biệt thông qua văn hóa doanh nghiệp tích cực giúp SMEs nổi bật trên thị trường, không chỉ trong mắt khách hàng mà còn là lợi thế cạnh tranh quan trọng để thu hút và giữ chân nhân tài.

Bên cạnh những thuận lợi, SMEs cũng đối mặt với không ít thách thức trong hành trình xây dựng văn hóa doanh nghiệp. Nguồn lực hạn chế về tài chính và nhân sự chuyên trách là rào cản lớn nhất. Việc đầu tư vào các chương trình đào tạo, hoạt động gắn kết lớn hoặc xây dựng cơ sở vật chất hỗ trợ văn hóa thường vượt quá khả năng của nhiều SMEs. Nhận diện rõ những đặc điểm, thuận lợi và thách thức này là bước đầu tiên để các SMEs có thể xây dựng một nền văn hóa nội bộ tích cực, vững mạnh, góp phần vào sự phát triển bền vững của chính họ và của nền kinh tế - xã hội quốc gia.

“Một nền văn hóa doanh nghiệp nội bộ tích cực và hiệu quả là tài sản vô giá, mang lại những lợi ích vượt trội cho các doanh nghiệp SMEs, đồng thời tạo ra tác động lan tỏa tích cực đến toàn bộ nền kinh tế - xã hội quốc gia. Đối với bản thân SMEs, văn hóa doanh nghiệp mạnh mẽ là nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững”, ông Lê Quốc Vinh nhấn mạnh.

Văn hóa doanh nghiệp tích cực còn là lợi thế cạnh tranh quan trọng trong việc thu hút nhân tài. Trong bối cảnh thị trường lao động cạnh tranh, SMEs có thể không cạnh tranh được về lương thưởng với các tập đoàn lớn, nhưng một môi trường làm việc lý tưởng, được báo chí và cộng đồng biết đến, sẽ là “thỏi nam châm” thu hút những ứng viên phù hợp, có cùng giá trị và khát vọng.

Không chỉ dừng lại ở cấp độ doanh nghiệp, những hiệu quả tích cực này của SMEs còn lan tỏa mạnh mẽ đến nền kinh tế - xã hội quốc gia. Về mặt kinh tế, sự gia tăng năng suất và hiệu quả của hàng triệu SMEs sẽ góp phần trực tiếp vào tăng trưởng Tổng sản phẩm quốc nội (GDP). Các SMEs với văn hóa đổi mới sẽ tạo ra nhiều sản phẩm, dịch vụ mới, thúc đẩy năng lực cạnh tranh chung của nền kinh tế. Chúng cũng củng cố chuỗi cung ứng và hệ sinh thái kinh doanh bằng cách trở thành những đối tác đáng tin cậy, minh bạch.

Về mặt xã hội, văn hóa doanh nghiệp tích cực giúp SMEs tạo ra việc làm ổn định và chất lượng, giảm tỷ lệ thất nghiệp và nâng cao trình độ của lực lượng lao động thông qua các chương trình đào tạo nội bộ. Khi nhân viên có cuộc sống tốt hơn, phúc lợi xã hội và chất lượng cuộc sống chung của cộng đồng cũng được cải thiện. Cuối cùng, những SMEs có văn hóa đề cao trách nhiệm xã hội sẽ tích cực tham gia vào các hoạt động cộng đồng, bảo vệ môi trường, góp phần xây dựng hình ảnh tích cực và giá trị bền vững cho toàn xã hội.

Nâng tầm “tấm danh thiếp” của người Tràng An

Theo Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Phùng Hoàng Anh, văn hóa giao tiếp, ứng xử không chỉ là hành vi cá nhân, mà là biểu hiện cô đọng nhất của bản sắc cộng đồng. “Hà Nội là nơi hội tụ trí tuệ, tinh hoa của cả nước, do đó văn hóa giao tiếp của người Hà Nội chính là tấm danh thiếp định danh con người Tràng An giữa thời kỳ hội nhập quốc tế,” ông nhấn mạnh.

Chuyên gia này phân tích, trong bối cảnh Hà Nội trở thành trung tâm chính trị - kinh tế - văn hóa và là điểm đến của du khách toàn cầu, vai trò của văn hóa ứng xử càng trở nên cấp thiết. “Đừng nghĩ văn hóa chỉ là điều gì lớn lao. Một nụ cười khi đón khách, một lời xin lỗi nhẹ nhàng khi xảy ra va chạm, hay sự kiên nhẫn lắng nghe trong giao tiếp nơi công cộng - tất cả đều góp phần làm nên hình ảnh một Thủ đô văn minh, thanh lịch”, ông nói.

Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Phùng Hoàng Anh

Tuy nhiên, theo ông Phùng Hoàng Anh, trong quá trình hiện đại hóa, nhiều biểu hiện lệch chuẩn trong ứng xử đã xuất hiện, như nói lời thiếu tôn trọng trong môi trường mạng, hay cư xử thiếu chuẩn mực nơi công sở, cơ quan hành chính. “Khi tốc độ đô thị hóa, hội nhập ngày càng tăng, áp lực cuộc sống vô hình khiến người ta dễ đánh mất sự điềm tĩnh, lịch thiệp vốn là nét đặc trưng của người Hà Nội xưa. Điều này đặt ra yêu cầu về việc tái tạo và vun bồi văn hóa giao tiếp từ gốc - nghĩa là từ trong giáo dục, truyền thông, và chính sách công”, ông phân tích.

Từ góc nhìn chuyên môn, ông đề xuất các giải pháp có tính hệ thống. Thứ nhất, cần có những bộ quy tắc ứng xử không chỉ trên giấy mà đi vào đời sống bằng truyền thông sáng tạo và các hoạt động cộng đồng. Thứ hai, cần lồng ghép nội dung về văn hóa ứng xử Hà Nội trong chương trình giáo dục phổ thông, từ tiểu học đến trung học phổ thông, để hình thành thói quen giao tiếp chuẩn mực từ nhỏ. Thứ ba, vai trò nêu gương của cán bộ công chức và người lao động trong hệ thống dịch vụ công phải được đặt lên hàng đầu.

Ngoài ra, ông cũng nhấn mạnh vai trò của nghệ thuật, truyền thông đại chúng và mạng xã hội. “Một video lan truyền hàng triệu lượt xem có thể thay đổi nhận thức hơn cả một hội thảo hàng trăm người. Vì vậy, chúng ta nên khai thác sức mạnh truyền thông để làm lan tỏa chuẩn mực văn hóa mới - hiện đại nhưng vẫn mang cốt cách Hà Nội”.

Theo nhà nghiên cứu văn hóa Phùng Hoàng Anh, xây dựng văn hóa ứng xử Hà Nội không chỉ để làm đẹp cho thành phố này, mà còn là cách Việt Nam thể hiện bản sắc quốc gia trong mắt bạn bè quốc tế. Hà Nội muốn trở thành trung tâm sáng tạo, trung tâm hội nhập, thì nền tảng con người phải hội tụ đủ: tri thức, bản lĩnh và văn hóa. Trong đó, văn hóa giao tiếp - dù là trong đời sống hàng ngày, công sở, hay trên môi trường mạng - phải trở thành điểm nhấn nhận diện người Hà Nội.

Trong bối cảnh Hà Nội trở thành trung tâm chính trị - kinh tế - văn hóa và là điểm đến của du khách toàn cầu, vai trò của văn hóa ứng xử càng trở nên cấp thiết

Trong bối cảnh Hà Nội đang triển khai mạnh mẽ Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân trở thành động lực quan trọng của nền kinh tế, văn hóa giao tiếp, ứng xử càng được xem là yếu tố không thể tách rời trong chiến lược phát triển doanh nghiệp.

Theo ông Phùng Hoàng Anh, việc Nhà nước ban hành Nghị quyết 68 cho thấy sự ghi nhận, ủng hộ và tạo điều kiện tối đa cho cộng đồng doanh nghiệp tư nhân phát triển - từ cải cách hành chính, hỗ trợ tiếp cận vốn, đến môi trường đầu tư thông thoáng. Tuy nhiên, đi kèm với sự hỗ trợ đó, các doanh nghiệp cũng cần có “nội lực mềm” mà tiêu biểu chính là kỹ năng giao tiếp, văn hóa ứng xử chuyên nghiệp trong môi trường kinh doanh hiện đại.

Ông nhấn mạnh: “Trong thời đại cạnh tranh khốc liệt, chất lượng sản phẩm, giá thành, công nghệ chỉ là một phần. Doanh nghiệp nào có đội ngũ nhân viên biết nói lời hay, cư xử đúng, biết tạo thiện cảm và giữ chữ tín qua từng giao tiếp nhỏ - doanh nghiệp đó mới giữ được khách hàng và mở rộng được thị trường”.

Thực tế, nhiều doanh nghiệp Hà Nội thời gian qua đã thể hiện chuyển biến rõ rệt. Tại các lĩnh vực như du lịch, thương mại dịch vụ, giao thông vận tải, hay các ngành nghề tiếp xúc trực tiếp với khách hàng - văn hóa giao tiếp đang dần được nâng tầm. Không ít doanh nghiệp đã đưa kỹ năng giao tiếp vào chương trình đào tạo nhân sự, tổ chức các lớp bồi dưỡng về ứng xử chuyên nghiệp, xây dựng văn hóa nội bộ dựa trên tôn trọng và hợp tác.

Tuy vậy, theo chuyên gia, thách thức vẫn còn không nhỏ. Một bộ phận doanh nghiệp chưa thực sự xem trọng vai trò của văn hóa giao tiếp trong phát triển thương hiệu; còn nhầm lẫn giữa "làm dịch vụ" với "phục vụ bị động", giữa "đáp ứng nhu cầu" và "bán hàng bằng mọi giá". Vì vậy, Hà Nội cần có thêm các chiến dịch truyền thông và hỗ trợ chuyên môn để khuyến khích doanh nghiệp không chỉ học cách kiếm tiền giỏi, mà còn cư xử đẹp - từ đó, góp phần tạo dựng hình ảnh người Hà Nội tử tế, năng động, hội nhập mà vẫn giàu bản sắc.

Bảo Thoa - Đinh Luyện