Giải quyết ngừng việc lao động tập thể: Kinh nghiệm từ Công đoàn Nghệ An

Ngừng việc tập thể có xu hướng tăng

Theo báo cáo của Tổng LĐLĐ Việt Nam, năm 2022, tình hình ngừng việc tập thể có xu hướng tăng. Cụ thể, trên địa bàn cả nước xảy ra 144 cuộc ngừng việc tập thể, tăng 53 cuộc so với cùng kỳ năm 2021, với tổng số 98.375/182.131 người lao động tham gia. Nguyên nhân chủ yếu dẫn đến ngừng việc tập thể là do người lao động trải qua thời gian vô cùng khó khăn, giảm sút thu nhập, tích lũy sau hơn 2 năm ảnh hưởng đại dịch Covid-19; tiền lương tối thiểu chưa được điều chỉnh trong năm 2020, 2021; nhiều doanh nghiệp không tăng lương, thậm chí còn cắt giảm các khoản trợ cấp, phụ cấp, phúc lợi của người lao động; một số doanh nghiệp nợ lương, nợ bảo hiểm xã hội của người lao động; người lao động đề nghị doanh nghiệp điều chỉnh mức lương thấp nhất tại doanh nghiệp theo mức điều chỉnh tiền lương tối thiểu vùng theo Nghị định 38/2022/NĐ-CP của Chính phủ.

Cán bộ Công đoàn và chủ doanh nghiệp tại Nghệ An đón công nhân đi làm trở lại sau khi ngừng việc. Ảnh: Quang Đại.

Tuy nhiên, khi xảy ra ngừng việc, các cấp Công đoàn đã chủ động, tích cực tham gia ổn định tình hình, phối hợp với liên ngành hỗ trợ các bên giải quyết, qua đó đa số các đề xuất, kiến nghị chính đáng của người lao động đã được doanh nghiệp đồng thuận và cam kết thực hiện.

Tại tỉnh Nghệ An, một trong những địa phương năm 2022 có số vụ ngừng việc tập thể tăng, ông Kha Văn Tám - Chủ tịch LĐLĐ tỉnh cho biết: Năm 2022, trên địa bàn tỉnh Nghệ An xảy ra 6 cuộc ngừng việc lao động tập thể tại 6 doanh nghiệp trên địa bàn 4 huyện, thành, thị với gần 10.000 công nhân tham gia. Ngừng việc lao động tập thể xảy ra chủ yếu tại các doanh nghiệp FDI (chiếm 66,7%) tập trung nhiều ở trong các doanh nghiệp thuộc ngành nghề dệt may và điện tử. Thời điểm xảy ra chủ yếu tập trung vào tháng 1, tháng 2 (trước và sau Tết Nguyên đán), đây là thời điểm điều chỉnh tiền lương tối thiểu và trả tiền lương, tiền thưởng Tết. Thời gian các cuộc thường kéo dài từ 2 - 7 ngày. Một số cuộc có biểu hiện dây chuyền, lây lan ra toàn tỉnh và tỉnh khác.

Về nội dung kiến nghị của người lao động tại các cuộc ngừng việc lao động tập thể, Chủ tịch LĐLĐ tỉnh Nghệ An cho biết, chủ yếu liên quan đến tiền lương, tiền thưởng, các khoản phụ cấp, chất lượng bữa ăn ca; điều kiện làm việc không đảm bảo; thời gian làm thêm giờ nhiều, định mức khoán sản phẩm cao; thái độ, lời nói của người quản lý nước ngoài có lúc chưa chuẩn mực…

Những kinh nghiệm bước đầu

Chia sẻ về kinh nghiệm của LĐLĐ tỉnh Nghệ An trong tham gia giải quyết ngừng việc lao động tập thể, ông Kha Văn Tám cho biết: Khi đình công xảy ra, thực hiện chỉ đạo của Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân tỉnh Nghệ An, các đoàn công tác cấp tỉnh, cấp huyện đã kịp thời hỗ trợ các doanh nghiệp giải quyết thông qua công tác thương lượng, đối thoại tại doanh nghiệp, không để kéo dài, phức tạp.

Để giải quyết thành công các cuộc đình công không đúng trình tự pháp luật trong thời gian qua, LĐLĐ tỉnh Nghệ An áp dụng một số kinh nghiệm bước đầu trong công tác giải quyết.

Một là, Công đoàn vào cuộc kịp thời và sâu sát địa bàn, ngay sau khi nhận được thông tin các cuộc ngừng việc lao động tập thể. Cụ thể LĐLĐ tỉnh đã kịp thời chỉ đạo LĐLĐ các huyện, thành, thị, Công đoàn ngành nơi xảy ra trực tiếp xuống hiện trường để nắm tình hình, ổn định tâm lý, tìm hiểu tâm tư, nguyện vọng của người lao động. Đồng thời phối hợp với các cơ quan liên ngành xuống trực tiếp địa bàn các doanh nghiệp xảy ra để làm việc với chủ doanh nghiệp và đối thoại trực tiếp với công nhân.

Hai là, Công đoàn trực tiếp về làm việc với Ban giám đốc các công ty, trực tiếp đối thoại với người lao động để vận động công nhân quay trở lại làm việc, thương lượng với chủ doanh nghiệp bảo vệ quyền lợi của công nhân, lao động và quyền lợi của doanh nghiệp. Tổ chức đối thoại với người sử dụng lao động. “Trước khi đối thoại, Công đoàn đã nắm vững thông tin về doanh thu, lợi nhuận và quy mô phát triển của các doanh nghiệp, tìm hiểu các chế độ của các công ty có cùng ngành nghề để trực tiếp đàm phán, thương lượng. Những thông tin này được lấy từ ngành Thuế, các doanh nghiệp trên địa bàn. Việc chứng minh được doanh nghiệp thời gian qua sản xuất kinh doanh có doanh thu tốt, hay làm ăn có lãi sẽ là căn cứ thuyết phục trong quá trình đàm phán”, Chủ tịch LĐLĐ tỉnh Nghệ An chia sẻ kinh nghiệm.

Ba là, có sự phối hợp chặt chẽ với các sở, ngành liên quan. Trong các vụ việc ngừng việc lao động tập thể tại Nghệ An, LĐLĐ tỉnh phối hợp chặt với Công an tỉnh, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội; luôn kịp thời báo tình hình các vụ việc về Tổng LĐLĐ Việt Nam, kịp thời nhận sự chỉ đạo, định hướng phối hợp của Tổng LĐLĐ Việt Nam. Đồng thời có sự phối hợp giữa Công đoàn các tỉnh trong quá trình thương lượng, đàm phán. Đơn cử như khi cuộc ngừng việc lao động tập thể xảy ra tại Công ty VietGlory Nghệ An, thì tại tỉnh Ninh Bình, Công ty ENEGY (có cùng công ty mẹ với Công ty Vietglory) cũng đang diễn ra ngừng việc lao động tập thể và cũng yêu cầu tăng lương. Trong quá trình thương lượng, đàm phán, Công đoàn 2 tỉnh đã sử dụng kết quả thương lượng của tỉnh bạn, sử dụng số đông người lao động tại 2 công ty để đàm phán. “Đây chính là mấu chốt, điểm nhấn quan trọng để giải quyết thành công vụ ngừng việc lao động tập thể kéo dài hơn 6 ngày”, ông Tám cho biết.

Bốn là, sau khi tình hình đình công đã cơ bản giải quyết ổn định thì phải có giải pháp nắm tình hình công nhân tại các địa bàn khác trên toàn tỉnh để hạn chế đình công lan rộng. Đặc biệt, ngay sau tình hình đình công tại các công ty ổn định, LĐLĐ tỉnh đã ban hành các văn bản triển khai các giải pháp để hạn chế các vụ đình công xảy ra dây chuyền; đồng thời tổ chức 3 cuộc hội nghị để tìm giải pháp phòng ngừa, giải quyết trên địa bàn; chỉ đạo các cấp Công đoàn kịp thời nắm bắt tâm tư, nguyện vọng của người lao động.

Năm là, tiếp tục xây dựng mối quan hệ hài hòa với người sử dụng lao động. Sau khi các cuộc ngừng việc lao động tập thể kết thúc, Công đoàn cần tham gia hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng, hoàn thiện các quy chế, đặc biệt là xây dựng, công khai hệ thống thang bảng lương, quy chế thưởng để công nhân lao động được biết lộ trình nâng lương, hạn chế đình công tự phát.

Nhận định tình hình quan hệ lao động trong thời gian tới sẽ có thể còn diễn biến phức tạp, ngừng việc lao động tập thể có thể sẽ xảy ra tại các doanh nghiệp khác, nhất là doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, doanh nghiệp sử dụng nhiều lao động, doanh nghiệp ngành may mặc, điện tử do mặt bằng tiền lương và các khoản trợ cấp, phụ cấp, chế độ sinh hoạt, phúc lợi của các doanh nghiệp không đồng đều, nơi cao, nơi thấp… Theo đó, để đảm bảo quyền lợi cho công nhân lao động, giữ chân người lao động làm việc tại các doanh nghiệp và hạn chế thấp nhất việc ngừng việc lao động tập thể trong các doanh nghiệp trên địa bàn, lãnh đạo LĐLĐ tỉnh Nghệ An đề nghị các cấp Công đoàn, nhất là Công đoàn cơ sở tại các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài trên địa bàn chủ động nắm tâm tư, nguyện vọng chính đáng, hợp pháp của công nhân, người lao động, làm tốt công tác nắm bắt thông tin, phản ánh của người lao động. Từ đó, chủ động đề xuất với các chủ doanh nghiệp kịp thời giải quyết.

Bên cạnh đó, Công đoàn cần chủ động thiết lập các kênh thông tin như điện thoại đường dây nóng, nhóm Zalo, Facebook... để kịp thời nắm bắt tâm tư, nguyện vọng, kiến nghị, đề xuất chính đáng của người lao động; đồng thời kiểm tra, giám sát việc giải quyết các kiến nghị, đề xuất chính đáng của người lao động./.