Đừng vinh danh rồi để đấy

Dân ca ví, dặm được tôn vinh

Dân ca ví, dặm là loại hình nghệ thuật của vùng đất Nghệ An, Hà Tĩnh. Ví, dặm là hai lối hát dân ca không nhạc đệm được cộng đồng người Nghệ Tĩnh sáng tạo từ hàng trăm năm nay. Loại hình nghệ thuật này được hình thành trong lao động và đời sống thường nhật như lúc ru con, khi làm ruộng, lúc quay tơ dệt vải, kiếm củi, trèo non,... Dân ca ví, dặm không chỉ chiếm vị trí quan trọng trong đời sống văn hóa, tinh thần của con người Nghệ Tĩnh mà còn là loại hình nghệ thuật đặc trưng của xứ Nghệ, biểu đạt tư tưởng, tình cảm, tăng cường giao lưu và gắn kết cộng đồng.

Trải qua nhiều năm, loại hình dân ca này chứng tỏ sức sống mãnh liệt với những nét đặc trưng riêng không thể trộn lẫn. Trong cuộc họp ngày 24/11 tại Paris (Pháp), vượt qua 46 hồ sơ đưa được đưa ra xét duyệt của 129 nước thành viên, Dân ca ví, dặm Nghệ Tĩnh của Việt Nam đã vinh dự được UNESCO vinh danh là di sản văn hoá phi vật thể đại diện của nhân loại. Đây là niềm vui vỡ òa của người dân Nghệ An, Hà Tĩnh nói riêng và người dân cả nước nói chung.

Có được kết quả này, Dân ca ví, dặm Nghệ Tĩnh đã trải qua một quá trình bảo tồn và phát triển lâu dài. Cùng với việc sưu tầm, nghiên cứu các thể loại dân ca ví, dặm thì các hình thức biểu diễn, truyền dạy, thành lập các câu lạc bộ hát dân ca đã góp phần quan trọng trong việc gìn giữ và phát huy các giá trị của loại hình văn hóa đặc sắc này. Theo thống kê của UBND 2 tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh, hiện nay Dân ca ví, dặm được lưu truyền rộng rãi trong cộng đồng người dân ở 26 huyện, thành phố, thị xã thuộc 2 tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh. Trên địa bàn hai tỉnh hiện có gần 100 CLB dân ca ví, dặm cùng 803 nghệ nhân. Bà Đinh Thị Lệ Thanh, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An cho biết: “Không phải khi được vinh danh, chúng tôi mới nghĩ đến chuyện bảo tồn mà thực tế công tác bảo tồn, phát huy giá trị Dân ca ví, dặm đã được các cấp, các ngành và nhân dân địa phương thực hiện từ lâu nay. Đó là việc bền bỉ truyền nối những lời ca, điệu hò trong cuộc sống hằng ngày của hàng chục câu lạc bộ dân ca ở các địa phương thu hút đông đảo người dân tham gia”.

Bảo tồn là trách nhiệm chung

Tính đến thời điểm này, Việt Nam tự hào đã có tới 9 di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO công nhận. Nhìn lại hành trình đến với UNESCO của các loại hình văn hóa dân gian đặc sắc, chúng ta tin tưởng tưởng vào một kết quả tốt đẹp nhất. Tuy nhiên, nhiều ý kiến lo ngại rằng, công tác bảo tồn và phát huy di sản văn hóa phi vật thể mới là việc làm khó khăn nhất. Trong thời điểm xã hội hóa như hiện nay thì việc bảo tồn gìn giữ, và phát huy các di sản văn hóa phi vật thể nói chung và Dân ca ví, dặm nói riêng vẫn còn có nhiều khó khăn nhất định. Đặc điểm của Dân ca ví, dặm Nghệ Tĩnh là gắn bó chặt chẽ với phương ngữ vùng miền. Trong bối cảnh ngày một nhiều các hội diễn văn nghệ, các chương trình nghệ thuật đã khiến ví, dặm ngày càng mất đi không gian văn hóa riêng vốn có. Tuy nhiên theo quan điểm của ông Bùi Đức Hạnh - Giám đốc Sở VHTT&DL Hà Tĩnh, thì sân khấu hóa loại hình nghệ thuật này cũng là một biện pháp bảo tồn hiệu quả. Sau các loại hình nghệ thuật truyền thống như tuồng, chèo, ca trù,... Dân ca ví, dặm sẽ được xây dựng thành loại hình kịch sân khấu truyền thống và được truyền dạy cho thế hệ trẻ.

Mới đây, Thứ trưởng Bộ VHTT&DL Nguyễn Thị Bích Liên phát biểu tại cuộc họp báo vinh danh Dân ca ví, dặm Nghệ Tĩnh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện cho nhân loại rằng: “Việc bảo tồn, phát triển loại hình nghệ thuật này đã trở thành trách nhiệm đối với cả quốc gia và toàn nhân loại. Danh hiệu di sản mang lại niềm vinh dự, tự hào nhưng cũng nhắc nhở trách nhiệm to lớn của mỗi người dân, đặc biệt là chính quyền hai tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh phải thực hiện nghiêm túc, đầy đủ cam kết quốc tế về bảo tồn, phát huy bền vững giá trị di sản”.

Mỗi một di sản được vinh danh kéo theo một bài toán khó cho việc bảo tồn và phát huy. Ví, dặm được vinh danh nhưng xin đừng vinh danh rồi …để đấy.

Nguyễn Hoài