Dân đòi công lý, tòa án không có quyền từ chối

	Muốn thành cường quốc nông nghiệp dân phải giàu được bằng nghề
	Kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XIII: Bao giờ mới hết đi vay?

Điểm mới của dự thảo Bộ luật Tố tụng dân sự (sửa đổi) được đánh giá là ưu việt. Khoản 2, điều 4, dự thảo quy định: Tòa án không được từ chối yêu cầu giải quyết vụ việc dân sự vì lý do chưa có điều luật để áp dụng. Với quy định này, TAND tối cao - cơ quan chủ trì soạn thảo dự thảo Bộ luật đã nhận thêm gánh nặng về mình. Thực tế cho thấy, với bộ luật hiện hành, TAND chỉ thụ lý, giải quyết các vụ việc dân sự theo quy định của pháp luật, tức là các vụ việc đã có luật quy định, thẩm phán chỉ căn cứ vào luật để đưa ra phán quyết.

Đại biểu Quốc hội phát biểu tại hội trường.

Từ thực tiễn hoạt động trong lĩnh vực tố tụng dân sự, ĐB Trương Trọng Nghĩa (TP. HCM) chỉ rõ: Yếu tố chủ đạo trong tố tụng dân sự Việt Nam suốt nhiều thập kỷ qua là “quá dài” và “quá chậm trễ”; nếu muốn, một bên có thể có cách kéo dài vụ án đến 10 năm, nhiều kẻ chiếm đoạt tài sản của người khác nhưng cố tình chây ỳ, không trả, thậm chí còn thách thức nạn nhân đi kiện... Nếu QH thông qua đề xuất tại khoản 2, điều 4 thì số lượng vụ việc dân sự mà ngành tòa án phải thụ lý, giải quyết chắc chắn sẽ tăng đột biến. Thay vì “né” bớt nhiệm vụ, đưa ra các quy định nhằm tạo thuận lợi cho ngành mình như vẫn thấy ở một số cơ quan chủ trì soạn thảo các dự thảo luật khác, TAND tối cao - đã dành phần khó về phía mình. Cơ sở để TAND tối cao đưa ra nguyên tắc này rất hợp tình, hợp lý.

Đó là, để bảo đảm thể chế hóa quy định của Hiến pháp về tòa án thực hiện quyền tư pháp. Cụ thể là, tòa án có nhiệm vụ bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân. Đối với những tranh chấp dân sự mà luật không quy định thuộc thẩm quyền giải quyết riêng biệt của cơ quan, tổ chức, cá nhân khác thì tòa án phải giải quyết. Khi chưa có điều luật cụ thể để áp dụng, tòa án áp dụng tinh thần của Hiến pháp, tập quán, áp dụng nguyên tắc chung của luật, áp dụng án lệ, áp dụng nguyên tắc tương tự pháp luật và lẽ công bằng để giải quyết vụ án. Nếu tòa án từ chối giải quyết các tranh chấp dân sự vì lý do chưa có điều luật cụ thể thì không có cơ quan nào có thẩm quyền giải quyết.

Dẫu dự thảo đã cầu thị, song Ủy ban Tư pháp và không ít ĐB không tán thành. Trong báo cáo thẩm tra, Ủy ban Tư pháp nêu rõ: Đa số thành viên Ủy ban Tư pháp đề nghị bỏ nguyên tắc này. Cơ quan chủ trì soạn thảo cần nghiên cứu hết sức thận trọng. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, quy định này chủ yếu được áp dụng ở các nước theo hệ thống án lệ, nơi mà tòa án có quyền giải thích luật và án lệ là nguồn luật. Còn ở nước ta, án lệ không phải là nguồn luật, TAND xét xử các vụ án, giải quyết các vụ việc trên cơ sở các quy định của Hiến pháp và pháp luật.

L. Hà