Bản thảo cuối cùng trên bàn phím cũ

1.

“Tôi đã sửa lại đoạn kết của anh. Tôi cũng xin lỗi vì đã tự ý viết tiếp mà không hỏi trước. Nhưng nếu anh đọc bài này và cảm thấy không ổn, tôi sẵn sàng gỡ xuống.”

Tin nhắn đi kèm một đường link bài viết có tiêu đề giản dị: “Người gom ánh sáng” đã đăng trên mục Ký sự số báo tuần này. Tác giả: Minh Vũ - Hạ Lam.

Gửi xong tin nhắn, cô ngồi thở dài.

Ngày đầu tiên Hạ Lam đến nhận việc tại tòa soạn mới. Buổi sáng không mưa, nhưng lòng cô thì hơi lặng. Sau sáp nhập, nhiều người được điều chuyển, cô cũng thế. Một cuộc dịch chuyển không hề ngẫu nhiên, nhưng đủ để mọi thứ trở nên xa lạ.

Sau khi làm các thủ tục nhân sự đầu giờ, cô được bàn giao một chiếc laptop. Người phụ trách kỹ thuật kiểm tra số seri, ký nhận xong thì đẩy máy sang phía cô.

“Thiết bị này còn dùng ổn, có dán nhãn cũ nhưng chưa báo hỏng lần nào.”

Cô cúi đầu cảm ơn, rồi ôm chiếc máy về bàn. Chiếc bàn nằm gần cửa sổ, cạnh kệ báo in. Không có biển tên, không có hoa chào đón. Chỉ có chiếc ghế xoay cũ, và cái laptop vỏ xám bạc đã tróc sơn lấm tấm.

Cô bật máy. Trong lúc chờ khởi động, cô nghĩ: “Đúng là “ma mới”, kiểu gì cũng dùng đồ cũ.”

Cô kiểm tra toàn bộ máy tính xem đã được “dọn sạch” chưa, và ngạc nhiên khi phát hiện ra chiếc laptop chưa hề cài đặt lại. Hạ Lam mở thử vài thư mục. Trong đó có vài bản thảo bài báo đã viết xong, vài bài còn dang dở, đều đề bút danh Minh Vũ. Cuối cùng, một tệp đập vào mắt cô: Người gom ánh sáng.docs. Cô tiện tay mở ra đọc.

“Bà Tâm đạp xe kẽo kẹt từ xóm núi ra phố từ tờ mờ sáng. Chiếc xe đạp cũ không còn chuông, chỉ có dây ràng và một tấm bìa ghi dòng chữ nắn nót: “Ve chai - đồng nát - ai bán gọi”.

Ảnh minh họa

Bà đi khắp các khu trọ, các con hẻm, lặng lẽ gõ cửa từng nhà. Có người cho, có người đuổi. Giữa trưa, bà ngồi nghỉ dưới tán cây bàng gần khu chợ, uống hớp nước trong chai nhựa mờ, rồi lại đi tiếp.

Đến chiều, bà Tâm rẽ khỏi con đường chính, đạp xe chầm chậm về phía đê.

Phía sau yên xe, là những bao tải ràng bằng dây thừng, lẫn lộn giấy, sắt vụn và vài món đồ chơi cũ.

“Tôi gom rác nhưng tôi không sống như rác,” bà nói.

….”

Hạ Lam đọc xong, ngồi lặng. Đoạn văn chỉ là phần mở đầu, nhưng đã khiến lòng cô nhói lên. Nó không hoa mỹ, không cần nắn nót câu chữ nhưng chân thật đến từng nét. Như thể người viết đã theo chân bà Tâm cả một ngày, rồi lặng lẽ ghi lại điều tưởng chừng nhỏ bé ấy.

Minh Vũ. Không rõ người ấy còn làm ở đây không. Có lẽ đã chuyển phòng, hoặc cũng như cô, là một người mới đến từ một tòa soạn cũ. Cô ngả người ra sau, nhìn qua khung cửa sổ loang vết dán cũ.

Ba mươi phút sau, Trưởng phòng nội dung đã gọi:

“Em đi lấy ảnh lễ hội nhé, gửi bài cuối giờ chiều.”

Hạ Lam đóng thư mục lại. Nhưng những dòng chữ ấy vẫn ở lại, như một vết mực chưa khô - in vào tâm trí.

Hạ Lam về đến phòng trọ khi phố vừa lên đèn.

Một buổi tối mát hiếm hoi giữa những ngày đầu hạ nồng nực, gió từ hồ lùa qua khe cửa, đủ để cô thở phào và buông người xuống chiếc ghế tựa gỗ. Cổ áo sơ mi còn vương lại mùi xe máy, và cả mùi mồ hôi - thứ cocktail đặc trưng của một ngày chạy tin. Cô đã có đề tài phải nộp cuối tuần, nhưng đầu óc giờ chỉ là một vùng trắng nhòe mỏi mệt.

Máy tính khởi động chậm như thể cũng rã rời theo chủ nhân mới. Hạ Lam định gõ vài dòng phác thảo, nhưng gõ mãi vẫn chỉ là tiêu đề. Cô thở dài, định tắt máy thì... lại thấy cái file hôm qua.

Cô mở lại, đọc kỹ hơn. Và lần này, ở cuối trang, dưới dấu ba chấm còn dang dở là một dòng số. Một số điện thoại! Tim cô khẽ chùng xuống. Vậy là có một nhân vật thật. Một nhân vật có thể còn ở đó.

Cô mở máy, tìm những bài có tiêu đề gần giống, xem thử tác giả có viết tiếp không. Không có. Không tờ báo nào đăng. Không có dấu hiệu nào cho thấy Minh Vũ từng hoàn thành bài viết này.

Hạ Lam ngồi yên thật lâu. Đó không chỉ là một phác thảo. Đó là một lát cắt đời, một vệt sáng nhỏ nhoi mà ai đó đã nhìn thấy, định viết ra, nhưng dừng lại vì lý do nào đó. Có thể là mỏi mệt, là chán nghề, là điều gì đó nặng nề hơn. Cô quyết định sẽ viết tiếp.

Khi cô đặt máy xuống, gối đầu lên chiếc khăn xếp tạm, bóng đèn vàng ấm vẫn để lại một góc sáng nhòe trên tường. Trong mơ màng, cô thấy một người đàn ông đứng giữa phố đầy nắng, hỏi cô bằng giọng khàn nhẹ:

“Cô viết tiếp rồi à?”

Và cô khẽ gật.

2.

Sáng hôm sau, Hạ Lam tỉnh giấc sớm hơn mọi khi.

Trời trong. Nắng như được gột qua một lớp sương mỏng, không gắt mà dìu dịu, cái kiểu nắng hiếm hoi trong những ngày đầu hè Hà Nội, khiến người ta muốn cầm máy ảnh lên và đi.

Cô pha một cốc cà phê gói, vừa đợi nước sôi vừa lướt nhìn lại số điện thoại hôm qua. Ngón tay cô dừng lại trên bàn phím, tim đập nhanh hơn thường lệ. Rồi cô bấm gọi.

Giọng một người phụ nữ lớn tuổi vang lên bên kia, khàn khàn nhưng đôn hậu.

“Cháu là phóng viên… cháu muốn viết về câu chuyện của cô.”

“Nếu cháu muốn, cứ xuống mà xem. Cô cũng chẳng có gì đáng để viết đâu.”

Hạ Lam gấp laptop, khoác chiếc túi vải lên vai, nhét sổ tay, máy ghi âm, và một chút nôn nao của người sắp đi tìm điều mình tin là đúng.

Gửi xe ở đầu làng, Hạ Lam đi bộ qua con đường nhỏ trải đá lổn nhổn, hai bên là bãi ngô và mấy bụi tre nghiêng bóng xuống con mương cạn. Xóm nhỏ nằm nép mình bên đê, nơi có tiếng gà gáy, tiếng radio rè rè từ chiếc loa treo trên cây, và cái bình yên không dễ tìm trong lòng thành phố.

Cô tìm đến nhà bà Tâm, một căn nhà cấp bốn tường vôi đã ngả màu rêu. Cánh cửa mở hé, mùi chè xanh thoảng trong gió.

Bà Tâm ngẩng lên khỏi chậu rau đang rửa, lau tay vào vạt áo nâu sẫm, nheo mắt nhìn cô: “À, cháu đây à. Vào nhà đi. Chẳng có gì tiếp đâu, chỉ có cốc nước chè mới đun thôi.”

Họ ngồi xuống chiếc bàn gỗ cũ, trước mặt là một ấm tích xanh đã sứt nắp. Hạ Lam lấy sổ tay ra, mở máy ghi âm, nhưng chưa hỏi gì vội, cô muốn lắng nghe bằng mắt, bằng cả không gian.

Bà Tâm kể, giọng thong thả, như người đang rút từng sợi chỉ từ ký ức:

“Hơn mười năm rồi, ngày nào cô cũng đi nhặt ve chai. Ban đầu vì nghèo. Sau thấy nhiều đứa nhỏ mồ côi quá, thương... nên nhặt rồi đem bán, được đồng nào thì gửi cho bọn trẻ. Nhiều người bảo cô dở hơi, nhưng cô quen rồi.”

Hạ Lam im lặng ghi chép. Giữa tiếng quạt trần xoay lặng lẽ, có gì đó trong ánh mắt bà Tâm khiến cô xúc động. Hình ảnh người phụ nữ luống tuổi còng lưng đạp xe qua những con đê, xóm làng, gom nhặt từng vỏ lon, mảnh nhựa… rồi lặng lẽ quay về trong chiều vàng sẫm, bỗng sống dậy rõ ràng như đoạn mở đầu mà cô đã đọc trong bản thảo.

Hạ Lam ngập ngừng: “Cô ơi, trước đây có một anh phóng viên tên là… Minh Vũ. Cô còn nhớ không ạ?”

Bà Tâm ngẫm nghĩ một lát, rồi lắc đầu: “Chà… cũng có vài người đến hỏi chuyện, nhưng cô thì không nhớ tên mấy ai đâu. Hình như có một cậu, hồi ấy, cậu ấy cứ lặng lẽ đi theo cô cả buổi sáng, không hỏi nhiều, chỉ quan sát thôi. Cậu ấy ít lời lắm.”

Nghe đến đó, Hạ Lam mỉm cười. Cô hình dung ra một người đàn ông... có lẽ ba mươi mấy, hoặc hơn thế. Mắt sâu, ít nói, gầy, áo sơ mi không là phẳng. Một kiểu người dễ hòa vào đám đông, nhưng lại có khả năng nhìn thấu cảm xúc của người khác như cái cách anh viết về bà Tâm. Trong lòng cô có gì đó nhẹ như cơn gió vừa lướt qua đê chiều, chạm vào tóc, vào cổ, vào cả ký ức của một ai đó không quen.

3.

Trở về khi chiều muộn buông xuống, Hạ Lam mang theo mùi ngai ngái của bãi ngô, tiếng quạt gió quay chậm trong căn nhà bà Tâm, và cả hình ảnh chiếc xe đạp cũ kỹ nặng trĩu vỏ lon, bìa cứng, chai nhựa… Cô ngồi xuống bàn làm việc nhỏ trong căn phòng thuê chỉ vừa đủ kê một chiếc giường đơn và cái bàn gỗ sát cửa sổ. Ngoài trời, cơn gió đầu hè lùa qua vòm cây, mát rượi.

Cô mở laptop, lần đầu tiên không cảm thấy khó chịu vì vỏ sơn tróc và bàn phím lờn chữ. File bản thảo cũ vẫn ở đó, tên tệp đơn giản: Người gom ánh sáng.

Cô đặt tay lên bàn phím. Và viết.

Không theo thói quen lập đề cương, không lướt mạng tìm lại dẫn chứng, cô viết bằng những gì mắt đã thấy, tim đã nghe. Cô không hẳn là viết lại bài của anh mà như thể viết tiếp hơi thở còn dang dở. Dưới ngón tay cô, những dòng chữ tuôn ra, mượt mà như suối chảy. Không hề gượng. Không hề vấp. Mỗi câu chữ hiện lên như đã được dọn sẵn trong lòng từ lâu, chỉ chờ đúng khoảnh khắc, đúng cảm xúc.

Đến khi gõ xong dòng cuối, Hạ Lam ngồi thẫn thờ. Không giống những bài báo cô từng viết. Có điều gì đó ở đây khiến cô nghẹn lại, một bài viết nhân văn, cảm động, nhưng không bi lụy; có góc nhìn của người trẻ, nhưng lắng đọng như giọng kể của người từng trải.

Cô chậm rãi đọc lại đoạn mở đầu cũ của Minh Vũ, cách anh khắc họa cảnh bà Tâm, như một khúc nhạc thô ráp nhưng có hồn. Rồi đột ngột, nỗi lo tràn tới.

Anh ấy chưa từng công bố bài viết này. Không có ghi chú "đăng rồi", không có dấu hiệu nào cho thấy đây là bài bị gỡ. Vậy nếu cô đăng thì có phải là đang "lấy cắp"? Dù đã thêm nội dung, dù phần lớn bài báo là do cô viết tiếp, thì cảm hứng vẫn từ anh mà ra.

Nếu anh ấy đọc được liệu có giận? Có thấy cô là kẻ chiếm đoạt công sức người khác? Cô đặt tay lên chuột, định bấm "Lưu với tên mới", nhưng ngập ngừng.

Làm sao để tìm anh? Chỉ có bút danh: Minh Vũ. Không rõ thuộc tòa soạn nào. Và chiếc máy tính này có lẽ là dấu tích duy nhất.

Hạ Lam thở dài. Trong lòng bỗng dâng lên một ý nghĩ mơ hồ, rằng đâu đó trên đời, có một người từng mang ngọn lửa nghề cháy trong tim, rồi tắt đi vì lý do nào đó. Cô muốn gặp lại người đó, không phải để xin phép, mà để nói rằng: "Bài viết của anh đã truyền cảm hứng cho tôi. Cảm ơn vì anh đã không xóa nó đi."

Hai ngày sau khi hoàn thành bài viết, Hạ Lam vẫn chưa đăng. Chiếc laptop cũ nằm trên bàn, cái vỏ bạc màu không còn khiến cô khó chịu, mà trở thành thứ gì đó khiến cô day dứt. Mỗi khi nhìn vào, cô lại nghĩ đến một điều, bài báo này không phải của riêng mình. Nhưng cũng không ai biết để mà xin phép.

Cô thử dò hỏi vài đồng nghiệp mới, nhưng mọi người đều lắc đầu. Sáp nhập báo chí đã khiến nhiều nhân sự chuyển đổi, một số người nghỉ, một số bị điều sang phòng khác. Thật khó để lần ra một cái tên cũ, trừ khi hỏi thẳng.

Cô chần chừ. Ngần ngại. Mãi đến chiều muộn hôm thứ Tư, Hạ Lam mới đến trước cửa phòng biên tập, nơi chị Trưởng phòng mới được bổ nhiệm sau sáp nhập đang ngồi.

“Chị ơi, em muốn hỏi… về một người từng dùng chiếc máy tính này làm việc.”

Chị Trưởng phòng nhìn cô, nhướn mày. “Minh Vũ à?”

Hạ Lam gật đầu.

“Phóng viên lâu năm đấy. Làm rất chắc tay, có điều hơi cứng nhắc. Giờ chuyển đi rồi, không còn viết nữa. À, có facebook đấy, để chị gửi cho.”

Hạ Lam nhanh chóng bấm bào trang facebook cá nhân mang đúng tên Minh Vũ. Ảnh đại diện là một góc chụp nghiêng, không rõ mặt. Những bài đăng gần nhất là chia sẻ tin tức, một vài dòng ngắn gọn, có khi cả tháng mới xuất hiện một lần. Không cá nhân. Không biểu cảm.

Cô khựng lại một chút trước khi run tay nhắn đi tin nhắn inbox: “Chào anh. Tôi là người đang dùng chiếc máy tính cũ anh từng dùng. Tôi thấy một bản thảo anh để lại về bà cụ nhặt ve chai. Tôi đã viết tiếp bài báo đó. Đây là bản hoàn chỉnh, mong anh đọc thử. Nếu anh không đồng ý, tôi sẽ không đăng.”

Một tiếng. Không có hồi âm. Hai tiếng. Tận đến gần nửa đêm, khi cô đang định tắt máy, tin nhắn mới hiện lên: “Tùy cô thôi. Tôi không còn quan tâm đến nghề báo nữa.”

Chỉ vậy. Không dấu chấm than. Không hỏi han. Không phê bình, cũng chẳng khen ngợi. Chỉ một lời thoái lui - dứt khoát, lạnh và thờ ơ.

Hạ Lam đọc đi đọc lại. Câu trả lời ngắn gọn như vết cắt. Cô tưởng tượng ra một người đàn ông sống khép kín, cẩn trọng, có thể đã từng đam mê nhưng giờ đã mỏi mệt.

Và chính điều đó khiến cô thấy tiếc. Không biết vì sao, lòng cô bỗng muốn chứng minh một điều: bài báo ấy vẫn còn có thể thở. Không phải vì cô viết tốt, mà vì cảm xúc trong nó vẫn còn nguyên vẹn.

4.

Bài báo được Hạ Lam gửi đăng ngay sau đó. Buổi trưa hôm đó, khi Hạ Lam đang ăn mì tôm úp trong phòng họp cũ, điện thoại rung lên. Tin nhắn từ Minh Vũ.

“Tôi đã đọc bài báo. Cảm ơn cô đã viết tiếp nó. Nếu rảnh, tôi mời cô ly cà phê.”

Không dấu chấm hỏi. Không gọi tên. Nhưng giọng văn vẫn như trước - dứt khoát, tỉnh táo và không mở cửa quá lâu cho cảm xúc.

Hạ Lam mỉm cười. "Đàn ông kiểu này chắc là... sống cô đơn lắm," cô lẩm bẩm, nhưng rồi vẫn gõ một dòng: “Vâng. Mai, sau giờ làm. Quán cà phê nào anh chọn?”

Quán cà phê nhỏ nằm dưới bóng cây sấu trên phố nhỏ. Nắng chiều đổ nghiêng qua khung cửa, in vệt vàng lên bàn gỗ cũ. Minh Vũ đến sớm. Cô không nhận ra anh lúc đầu vì trong trí tưởng tượng, cô đã hình dung một người đàn ông trạc 40, hơi nghiêm, tóc cắt gọn, đeo kính, có thể là một kiểu "thầy giáo làm báo".

Nhưng người đang ngồi bên cửa sổ kia, dáng cao, áo sơ mi xắn tay, gò má sắc, sống mũi thẳng, ánh mắt trầm mặc, thì hoàn toàn vượt ngoài tưởng tượng.

"Anh Minh Vũ?"

Anh ngẩng lên, gật đầu.

"Tôi là Hạ Lam."

"Biết rồi. Mời ngồi."

Không cười. Nhưng không lạnh. Họ gọi cà phê đen, cùng loại. Giống nhau một cách ngẫu nhiên.

Anh nhìn ra ngoài, nói chậm rãi:

"Thực ra, tôi xin chuyển. Khi bắt đầu sáp nhập, nhìn tòa soạn cũ, bàn ghế bị dọn đi, người thì sang nơi khác... tôi thấy... hụt."

Cô im lặng lắng nghe.

"Người làm báo, nếu không tin vào nơi mình viết, thì rất khó viết tiếp. Tôi từng tin. Nhưng lúc mọi thứ bị xáo trộn tôi thấy mỏi."

Hạ Lam hỏi khẽ: "Nên anh xin chuyển?"

"Ừ. Sang một tạp chí khác. Làm biên tập. Ít áp lực hơn. Ít hiện trường hơn. Cũng... ít cảm xúc hơn."

"Còn đam mê thì sao?"

Anh nhìn cô, lần đầu tiên ánh mắt hơi dịu lại:

"Tôi không biết có nên gọi nó là đam mê nữa không, hay là một dạng thói quen mình không bỏ được."

Hạ Lam mỉm cười, cúi đầu khuấy ly cà phê. Cô không biết phải nói gì vì chính cô cũng từng sợ cảm giác ấy, khi về nơi làm việc mới, khi nhìn chiếc laptop cũ.

Đằng sau quyết định sáp nhập, là những phóng viên phải chia tay góc bàn quen thuộc, chia tay tên gọi một tờ báo mà họ từng coi là mái nhà. Giữa hoang mang, có người chọn rời đi. Có người chờ đợi. Có người âm thầm viết tiếp những bản thảo không ai dặn viết. Không ai có thể sống mãi với một logo cũ, nhưng người ta có thể mang theo tinh thần làm báo như một ngọn lửa. Với cô, tái cấu trúc không làm tắt đam mê. Nó chỉ đòi hỏi những người viết phải tin - tin rằng, ở đâu có người đọc, ở đó vẫn cần người kể chuyện.

Một lát sau, cô ngẩng lên, ngập ngừng:

"Tôi xin lỗi nếu đã mạo muội viết tiếp bài báo ấy."

Anh lắc đầu. "Không. Cô viết còn hay hơn tôi nghĩ."

Lần đầu tiên, môi anh khẽ cong. Không hẳn là nụ cười nhưng cũng không còn nghiêm nữa.

Cô nhìn nắng đổ trên vai anh, ấm và buồn.

"Anh có muốn viết lại không?"

Anh im lặng. Một khoảng lặng vừa đủ cho một câu hỏi khác được nảy mầm trong lòng.

Và thật lạ, khi cô và anh ngồi như thế, mặc dù không nói gì nhiều, buổi chiều cũng trôi qua rất nhanh.

5.

Một buổi chiều muộn, khi đồng nghiệp lục đục ra về, Hạ Lam đang tranh thủ chỉnh sửa bài thì có tiếng gõ cửa nhẹ ba cái.

Cô ngẩng lên.

Minh Vũ đứng đó, nắng chiều xiên qua khung cửa gỗ, chiếu vào gương mặt điển trai của anh.

“Anh…” Cô thốt lên.

Anh bước vào, nhướn mày:

“Anh về đòi máy tính cũ.”

Rồi chỉ vào góc bàn:

“Với cả... cái chỗ ngồi cạnh cửa sổ nữa. Anh nhớ nó.”

Hạ Lam bật cười. Cô định hỏi “Thật à?”, nhưng ánh mắt anh đã trả lời.

Anh ngồi xuống ghế đối diện, trong khi một đồng nghiệp cuối cùng trước khi rời phòng còn nói nói: “Cả tòa soạn đang xôn xao tin phóng viên Minh Vũ quay lại làm chiến tuyến đấy”. Minh Vũ chỉ cười.

Hai người họ lặng lẽ trong một khoảng bình yên ngắn ngủi.

“Vì sao anh trở lại?” Cô hỏi.

Minh Vũ nhìn thẳng vào mắt cô.

“Vì có người viết tiếp một bản thảo còn dang dở. Và vì… người đó khiến anh nhận ra, mình không yêu nghề ít đi, chỉ là đã từng cô đơn với nó.”

Anh ngập ngừng một nhịp, rồi nghiêng nhẹ người, thấp giọng nói, đủ để chỉ cô nghe:

“Chỉ là… anh không nghĩ, người ấy lại viết được cả vào tim anh.”

Cô không đáp. Chỉ im lặng. Nhưng trong lòng như có một câu trả lời vừa được viết ra - bằng nét chữ mảnh mai, mực thấm nhẹ vào những trang giấy đã lâu không còn cảm xúc.

Tòa soạn vắng lặng. Mọi người đã về hết. Chỉ còn chút nắng chiều vương lại nơi cửa sổ, xuyên qua lớp rèm mỏng, đổ nghiêng một vệt sáng vàng dịu trên chiếc bàn ở góc cũ - nơi chiếc laptop xước sơn từng nằm.

Phạm Bảo Thoa