--> -->

Vàng son một thuở kim hoàn

36 phố phường tạo nên một nét rất riêng của Hà Nội. Các con phố gắn với một ngành nghề thủ công truyền thống, những câu chuyện về các thương hiệu “một thời vang bóng” vẫn luôn có sự hấp dẫn, như một dấu ấn đậm nét của lịch sử Hà Nội xưa.
Nỗ lực khôi phục dòng tranh Đỏ Chung tay khôi phục dòng tranh dân gian của Thủ đô

Trong ký ức người Hà Nội, phố Cổ không chỉ là “làng văn hóa đô thành” mà còn là “làng nghề - phố nghề”, nơi tập trung dân cư hoạt động tiểu thủ công nghiệp và buôn bán giao thương, hình thành những phố nghề đặc trưng mang nét truyền thống riêng biệt. Theo thời gian, nhiều phố nghề sầm uất của kinh thành Thăng Long xưa đã phai dấu, chỉ còn đọng trong trí nhớ của nhiều người. Thế nhưng, những câu chuyện các thương hiệu “một thời vang bóng” vẫn luôn có sự hấp dẫn, như một dấu ấn đậm nét của lịch sử Hà Nội xưa.

Vàng son một thuở kim hoàn
Ông Phạm Ngọc Giao, con trai của tiệm “Vàng Sư tử” đứng trong căn phòng lưu giữ nhiều kỷ niệm về thời hoàng kim gia đình. Ảnh: P.Ngân

Đến với phố Hàng Bạc (quận Hoàn Kiếm) bây giờ, ít ai biết trước đây đã từng tồn tại một thương hiệu kim hoàn đình đám mang tên “Vàng Sư tử”. Những bậc cao niên trong khu phố nhắc lại, “Bắc vàng Sư Tử, Nam vàng Kim Thành” là câu nói cửa miệng của nhiều người xưa khi nhắc về hai thương hiệu vàng nổi danh của Việt Nam những năm 1940. Trong một dịp đến phố Hàng Bạc, chúng tôi may mắn gặp được ông Phạm Ngọc Giao (sinh năm 1941), chính là “cậu ấm” của một gia tộc sản xuất vàng từng thống trị đất Bắc, giàu có tiếng một thời. 18 năm làm nghề đúc vàng gần như không có “nốt trầm”, ký ức của ông Phạm Ngọc Giao về cái thời hoàng kim của tiệm “Vàng Sư tử” vẫn còn vẹn nguyên.

Ông Phạm Ngọc Giao vốn là cán bộ về hưu, đồng thời còn được biết đến với vai trò là một lương y chuyên bốc thuốc nam. Ông Giao kể lại thương hiệu “Vàng Sư Tử” đã giúp đổi đời gia tộc của mình. Theo đó, bố mẹ ông là cụ ông Phạm Văn Thanh và cụ bà Phạm Thị Tề quê gốc ở làng Châu Khê (xã Thúc Kháng, Bình Giang, Hải Dương), nơi nổi tiếng với nghề lọc đãi vàng gia truyền. Mỗi người con làng Châu Khê đi đến đâu, nơi họ đặt chân đến lại nổi danh với nghề làm vàng bạc và gia đình ông là một trong số đó.

Ban đầu, mặc dù có trong tay nghề đãi vàng truyền thống nhưng bố mẹ ông Giao lại rời quê ra Hà Nội gây dựng sự nghiệp mới, định bụng bỏ hẳn nghề làm vàng. Gia đình khi đó quá nghèo đói, không xin được việc nhà nước, cụ Thanh tặc lưỡi đặt vé tàu vào Vinh (Nghệ An) để học nghề làm bánh kẹo, cơ may biết đâu lại đổi đời. Tuy nhiên đêm trước ngày lên đường có người hàng xóm thân thiết khuyên cụ Thanh nên nghĩ lại, sau cùng, cụ bỏ vé tàu đi Vinh và chọn ở lại phố Cổ để làm vàng.

Nghề đãi vàng truyền thống ở Hải Dương vốn cần nguồn nguyên liệu dồi dào và cũng hao tổn sức người. Nếu vẫn tiếp tục nghề này ở đây e sẽ không khá hơn được - cụ Thanh nghĩ vậy và nảy ra ý tưởng gây dựng một thương hiệu sản xuất vàng mới tinh ở phố Cổ. Đã là thương hiệu thì cần có tên và biểu tượng rõ ràng. Cụ Thanh và những người bạn ngồi lại với nhau cùng nghĩ ra cái tên gắn với một con vật, sao cho nghe vừa oai phong, lẫm liệt mà lại vừa lành tính, không làm hại đến ai. Sau cùng, họ chọn “The Lion” - Sư Tử. Cụ Thanh đi khắp Hà Nội tìm thợ đúc khuôn, ban đầu là khuôn gỗ nhưng không khả thi, sau đổi sang khuôn kim loại bằng đồng thau được đúc bởi một người thợ kim hoàn nổi tiếng ở phố Lò Rèn lúc bấy giờ. Cứ như thế với 5 lạng vàng làm vốn, cụ Thanh làm những miếng vàng ròng đầu tiên, sau này chiếc khuôn độc nhất vô nhị cũng là phương tiện tạo ra hàng chục nghìn lá vàng hiệu Sư Tử.

Giữ vị trí độc tôn trên thị trường, tiệm “Vàng Sư Tử” nhanh chóng thu hút khách thập phương. Bất cứ ai có vàng trang sức, vàng vụn muốn đổi lấy vàng lá, vàng ròng đều tìm đến cụ Thanh. Tiệm vàng khi đó ở số 129 Hàng Bạc chỉ rộng khoảng 40m2 nhưng khách lúc nào cũng tới xếp hàng đông kín. Theo ông Giao, bố của ông vận dụng kinh nghiệm lọc vàng gia truyền sau đó tự phát hiện ra công thức đúc lá vàng bằng cách thủ công, vừa hiệu quả, vừa đỡ tốn kém. Cắt giảm tối đa chi phí sản xuất, cụ Thanh sử dụng toàn bộ nguyên liệu bằng tự nhiên trong đó có bốn nguyên liệu chính là: Gạch non (gạch nung chưa chín tới, bị vỡ vụn không sử dụng được nữa); muối hạt; giấy bản và than củi.

Vàng son một thuở kim hoàn
Biệt thự số 115 Hàng Bạc – nơi ở của gia đình ông Giao từ năm 1945 đến nay. Ảnh: P.Ngân

Những mẩu vàng vụn, vàng trang sức được xếp chung với các loại nguyên liệu trên thành nhiều lớp liên tục: Lớp muối, lớp vàng được cuộn lại và bọc bằng giấy bảng tạo thành các thanh tròn như hình quả pháo, đường kính khoảng 22cm. Sau khi cắt thành các đốt nhỏ khoảng bằng hai ngón tay, những cuộn tròn được ném vào lò than hồng sau đó nung nóng trong 24 giờ. Hoàn thiện thời gian nung, những cuộn tròn được thả vào chậu nước lã vỡ vụn thành nhiều mảnh nhỏ, người thợ khi đó chỉ cần tách lấy vàng rồi đem rửa sạch. Toàn bộ quy trình trên đều được làm thủ công, gần như không có sự hỗ trợ của máy móc. “Thời đó bố tôi kể xưởng chỉ có duy nhất ba nhân công và toàn là người nhà. Mỗi người một việc làm không ngơi tay để “lấy công làm lãi”, ông Giao nhớ lại.

Trung bình mỗi ngày tiệm vàng Sư Tử làm được một mẻ, mỗi mẻ hàng trăm lạng vàng, nhiều tới nỗi phải đựng bằng chậu, bằng thúng mới xuể. Chỉ một năm sau mẻ vàng đầu tiên, đến năm 1941 bố ông Giao mua được một căn nhà ở 45 Hàng Bè. Và liên tiếp hai năm sau đó mua thêm hai căn nhà nữa lần lượt là căn số 20 Hàng Vôi và số 94 Cầu Gỗ. Năm 1945, gia đình ông Giao bán ba căn nhà trên để mua căn biệt thự rộng gần 700m2 ở 115 phố Hàng Bạc. Đây cũng chính là căn nhà hiện tại ông Giao đang sinh sống. Thời điểm đó, việc liên tục sở hữu những mảnh đất giá hàng trăm nghìn lượng vàng đã khiến không ít người khu phố phải sửng sốt.

Sau 13 năm gây dựng tiệm vàng Sư Tử, cụ Thanh muốn làm ăn lớn hơn đã mở rộng quy mô công xưởng với hơn 10 nhân công làm vàng. Gia đình ông nhận những người lang thang cơ nhỡ về dạy nghề, thường ở độ tuổi từ 16 - 17 tuổi, hoàn cảnh gia đình đặc biệt khó khăn. Không ít người làm được dựng vợ gả chồng từ đây như cậu nhỏ lấy cô sen, có người sau thì hoạt động cách mạng.

Tiệm vàng sau khi mở rộng càng làm ăn phát đạt. “Lúc đó tôi chỉ hơn 10 tuổi nhưng vẫn nhớ mãi hình ảnh đoàn người ngoại tỉnh từ Hòa Bình, Sơn La, Phú Thọ tập trung kín nhà tôi để trao đổi, mua bán vàng. Tất cả họ đều mang theo cả tải hoặc cả thúng vàng thô nhìn hoa cả mắt”, ông Giao kể. Thời hoàng kim kéo dài khoảng 5 năm sau đó, đến năm 1958, khi có những chính sách mới trong việc quản lý vàng bạc, tiểu thương, người dân không được tự do lưu thông các loại kim hoàn như vàng bạc, ngọc trai, kim cương… tiệm “Vàng Sư Tử “buộc phải đóng cửa.

Mặc dù giàu nức tiếng phố cổ một thời nhưng vợ chồng cụ Thanh sống vô cùng giản dị, không phô trương, luôn căn dặn con cái có chí tiến thủ, tự lập. Do vậy, cuộc sống nhiều gia đình trong căn nhà biệt thự vẫn giữ được nếp như trước đây. Sau này, các con cháu của cụ Thanh không ai theo nghiệp kinh doanh vàng bạc. Chính vì lẽ đó, ngày nay, trên căn gác hai của căn biệt thự số 115 Hàng Bạc, ông Giao vẫn lưu giữ toàn bộ những ký ức đẹp nhất về tiệm “Vàng Sư Tử”. Ở đó, người ta từng chứng kiến công việc bán buôn tấp nập của một thương hiệu vàng giàu có bậc nhất Hà Nội, bậc nhất Bắc kỳ lúc bấy giờ./.

Phương Ngân

Có thể bạn quan tâm

Ý kiến bạn đọc

Nên xem

Kinh tế tư nhân - Động lực quan trọng của nền kinh tế quốc gia

Kinh tế tư nhân - Động lực quan trọng của nền kinh tế quốc gia

Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị đặt ra mục tiêu đến năm 2030, kinh tế tư nhân (KTTN) là một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế quốc gia; là lực lượng tiên phong trong phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số…; Ngoài ra, Nghị quyết còn đặt ra các mục tiêu cụ thể như phấn đấu có 2 triệu doanh nghiệp hoạt động trong nền kinh tế, có ít nhất 20 doanh nghiệp lớn tham gia chuỗi giá trị toàn cầu…
Đoàn công tác Mặt trận Hà Nội kết thúc Hành trình kết nối ý nghĩa tại Hà Tĩnh và Thanh Hóa

Đoàn công tác Mặt trận Hà Nội kết thúc Hành trình kết nối ý nghĩa tại Hà Tĩnh và Thanh Hóa

Hành trình kết nối năm 2025 của Đoàn đại biểu Ủy ban Mặt trận Tổ quốc thành phố Hà Nội (gồm các nhân sĩ, trí thức, chức sắc, tôn giáo, dân tộc thiểu số tiêu biểu Thành phố) đã khép lại thành công sau 5 ngày (20-24/5) với nhiều hoạt động ý nghĩa tại các tỉnh miền Trung.
Hơn 2000 thí sinh giành 140 "vé” vào lớp 10 Trường THPT chuyên Khoa học Xã hội và Nhân văn

Hơn 2000 thí sinh giành 140 "vé” vào lớp 10 Trường THPT chuyên Khoa học Xã hội và Nhân văn

Trong hai ngày 24 - 25/5, hơn 2.000 thí sinh từ các tỉnh, thành phố đổ về Hà Nội để cạnh tranh 140 chỉ tiêu lớp 10 vào các khối chuyên: Ngữ văn, Lịch sử, Địa lí của Trường Trung học phổ thông (THPT) chuyên Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội.
100% cơ sở khám chữa bệnh BHYT đã tiếp nhận đăng ký thủ tục bằng Căn cước công dân

100% cơ sở khám chữa bệnh BHYT đã tiếp nhận đăng ký thủ tục bằng Căn cước công dân

Tính đến tháng 5/2025, 100% cơ sở khám chữa bệnh bảo hiểm y tế (BHYT) đã triển khai khám chữa bệnh BHYT bằng Căn cước công dân (CCCD) gắn chíp, với trên 214 triệu lượt tra cứu thành công thông tin thẻ BHYT bằng số định danh cá nhân/CCCD thành công phục vụ làm thủ tục khám chữa bệnh BHYT.
Tuyên truyền pháp luật và giao lưu văn nghệ trong công nhân lao động huyện Quỳnh Lưu

Tuyên truyền pháp luật và giao lưu văn nghệ trong công nhân lao động huyện Quỳnh Lưu

Ngày 24/5, Nhà Văn hóa Lao động tỉnh Nghệ An phối hợp với Liên đoàn Lao động (LĐLĐ) huyện Quỳnh Lưu tổ chức chương trình “Tuyên truyền pháp luật, nâng cao kỹ năng và giao lưu văn hóa, văn nghệ trong công nhân, người lao động”.
Lễ viếng nguyên Chủ tịch nước Trần Đức Lương tại Thành phố Hồ Chí Minh

Lễ viếng nguyên Chủ tịch nước Trần Đức Lương tại Thành phố Hồ Chí Minh

Ngày 24/5 tại Hội trường Thống Nhất, Thành phố Hồ Chí Minh (TP.HCM), Đoàn nguyên lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) Việt Nam và Đoàn lãnh đạo Thành ủy - Hội đồng nhân dân (HĐND) - Ủy ban nhân dân (UBND) - Ủy ban MTTQ Việt Nam TP.HCM đã vào viếng nguyên Chủ tịch nước Trần Đức Lương.
Tiến độ thi hành án đối với vụ án Trương Mỹ Lan và đồng phạm giai đoạn 2

Tiến độ thi hành án đối với vụ án Trương Mỹ Lan và đồng phạm giai đoạn 2

Tiến độ công tác thi hành án đến nay như thế nào, nhất là số tiền và tài sản mà cơ quan thi hành án đã thi hành được bao nhiêu để thu hồi cho nhà nước cũng như hoàn trả cho các bị hại trong vụ án Trương Mỹ Lan và đồng phạm (giai đoạn 2) đang là nội dung được dư luận đặc biệt qua tâm, sau khi bản án phúc thẩm tuyên ngày 25/3/2025 có hiệu lực.

Tin khác

Nghệ nhân ưu tú Nguyễn Thị Minh Tám: Người thầm lặng giữ “hồn” trống hội

Nghệ nhân ưu tú Nguyễn Thị Minh Tám: Người thầm lặng giữ “hồn” trống hội

Một buổi chiều Hà Nội ngập tràn nắng, tôi tìm đến khu nhà nhỏ nằm yên ả trong lòng phường Nghĩa Đô (quận Cầu Giấy). Ở đó, tôi gặp bà - người phụ nữ đã bước qua tuổi 83, với ánh mắt hiền hậu và nụ cười ấm như hơi nắng cuối chiều. Người đời vẫn trìu mến gọi bà là “báu vật sống” của nghệ thuật trống hội đất Hà thành. Nhưng với tôi, ấn tượng đầu tiên lại là sự thanh thản và rạng rỡ toát lên từ dáng hình bé nhỏ, như thể bà mang theo cả nắng chiều lấp lánh trong bước đi nhẹ nhàng. Bà là Nghệ nhân ưu tú Nguyễn Thị Minh Tám hay “cô Minh Tâm”, cái tên thân thương mà bao thế hệ học trò trìu mến dành tặng cho người “truyền lửa” trống hội đáng kính.
Ký ức người lính xe tăng về ngày đất nước liền một dải

Ký ức người lính xe tăng về ngày đất nước liền một dải

Chiến tranh đã lùi xa, nhưng ký ức về những tháng năm hoa lửa vẫn in đậm trong tâm trí những người lính trận. Đặc biệt, trong những ngày tháng Tư lịch sử - khi cả nước hân hoan kỷ niệm 50 năm Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025), những kỷ niệm xưa lại ùa về, sống động như mới hôm qua. Mang trong mình phẩm chất cao quý của “Bộ đội Cụ Hồ” - ông Nguyễn Tiến Thưởng người lính xe tăng năm xưa nay vẫn vững vàng trên một mặt trận khác. Ông đồng hành cùng các cựu chiến binh thị xã Sơn Tây tiếp tục dựng xây quê hương, vun đắp hòa bình bằng nghị lực, tình yêu nước và khát vọng cống hiến không ngơi nghỉ.
Bản lĩnh thép của Công an Thủ đô trong kháng chiến chống Mỹ

Bản lĩnh thép của Công an Thủ đô trong kháng chiến chống Mỹ

Chiến thắng mùa Xuân 1975 là bản anh hùng ca của cả dân tộc. Lịch sử mãi ghi tạc chiến công hiển hách của những đoàn quân rầm rập tiến về giải phóng miền Nam. Nhưng trong bản thiên anh hùng ca vĩ đại ấy, có đóng góp của lực lượng Công an Thủ đô - họ là những người giữ vững an ninh trật tự, là "lá chắn thép" bảo vệ hậu phương lớn, góp phần không nhỏ vào thắng lợi cuối cùng.
Hàng nghìn người đến Quảng trường Ba Đình từ sáng sớm để xem lễ thượng cờ ngày 30/4

Hàng nghìn người đến Quảng trường Ba Đình từ sáng sớm để xem lễ thượng cờ ngày 30/4

Sáng sớm ngày 30/4, hàng ngàn người dân đã có mặt tại quảng trường Ba Đình (Hà Nội) để chứng kiến nghi lễ thượng cờ nhân dịp kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.
Xúc động hình ảnh người dân Thủ đô và du khách trang nghiêm tại Lễ chào cờ sáng 30/4 lịch sử trước Lăng Bác

Xúc động hình ảnh người dân Thủ đô và du khách trang nghiêm tại Lễ chào cờ sáng 30/4 lịch sử trước Lăng Bác

Sáng 30/4 lịch sử, tại Thủ đô Hà Nội hàng nghìn người con đất Việt cùng hội tụ về Quảng trường Ba Đình linh thiêng, nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh yên nghỉ. Không quản đường xá xa xôi, không phân biệt tuổi tác, tất cả đều có chung một lòng kính yêu vô hạn dành cho Bác và tình yêu với Tổ quốc. Đồng thời, dự Lễ chào cờ trước Lăng Bác.
Màn pháo hoa chào mừng kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước

Màn pháo hoa chào mừng kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước

Tối 27/4, ngay sau khi kết thúc chương trình "Vang mãi khúc khải hoàn", tại khu vực sân khấu đa năng Công viên Thống Nhất, 600 quả pháo tầm cao cùng 90 giàn pháo hoa tầm thấp đã thắp sáng bầu trời Hà Nội. Sự kết hợp "mãn nhãn" giữa ánh sáng, âm thanh đã tạo nên cảm xúc tự hào dâng trào trong lòng người dân Thủ đô.
Công an Hà Nội tri ân các thế hệ đi trước nhân dịp kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam

Công an Hà Nội tri ân các thế hệ đi trước nhân dịp kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam

Trong khuôn khổ các hoạt động chính trị kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025), Đoàn công tác của Công an thành phố Hà Nội đã đến thăm hỏi tặng quà tri ân những đóng góp đối với sự nghiệp cách mạng của các thế hệ cán bộ, chiến sĩ Công an Thủ đô.
Quạt giấy Chàng Sơn khẳng định sức sống lâu bền của làng nghề truyền thống

Quạt giấy Chàng Sơn khẳng định sức sống lâu bền của làng nghề truyền thống

Làng Chàng Sơn, xã Thạch Xá (huyện Thạch Thất, Hà Nội) từ lâu đã có nghề làm quạt giấy nổi tiếng bao đời nay. Trải qua những thăng trầm của nghề, quạt giấy Chàng Sơn nay đã vươn mình ra thế giới, nhận được nhiều sự yêu thích của bạn bè khắp bốn phương, góp phần bảo tồn nét văn hóa xưa.
Ước vọng một Hà Nội hào hoa, quyến rũ

Ước vọng một Hà Nội hào hoa, quyến rũ

Hà Nội những ngày cuối xuân thời tiết se se lạnh. Khi trời đã ngả chiều, “xách" xe dạo một vòng từ hồ Gươm, qua Công viên Thống Nhất đến đường Láng, nơi công nhân đang ngày đêm cải tạo sông Tô Lịch… bất chợt nhớ đến lời bài hát “Trời Hà Nội xanh”: Xanh xanh thắm bầu trời xanh Hà Nội/Hồ Gươm xanh như mái tóc em xanh/Thân thương quá nụ cười người Hà Nội/Đã gặp rồi mà bồi hồi nhớ mãi Hà Nội ơi…
Giữ gìn và phát triển nghề thêu tay truyền thống

Giữ gìn và phát triển nghề thêu tay truyền thống

Từ xưa đến nay, những nghệ nhân làng thêu tay truyền thống Quất Động (huyện Thường Tín, Hà Nội) vẫn duy trì tạo ra những sản phẩm cầu kỳ và tinh tế, khéo léo trong từng đường kim mũi chỉ.
Xem thêm
Phiên bản di động