--> -->

Múa rối nước, góp phần “giữ hồn” dân tộc

Từ xa xưa, ông cha ta đã sáng tạo ra rất nhiều trò chơi và loại hình nghệ thuật dân gian để gửi gắm tâm tư, tình cảm cũng như những ước mơ của mình. Và trong đó, không thể không nhắc tới múa rối nước một môn nghệ thuật dân gian truyền thống có từ lâu đời với những nét độc đáo riêng.
Xem múa rối nước miễn phí tại khu Di sản Hoàng thành Thăng Long Làng rối nước Ðào Thục: Tự “làm mới” để bảo tồn nghệ thuật

Múa rối nước (hay còn gọi là trò rối nước) là hình thức dùng con rối diễn trò, diễn kịch trên mặt nước. Loại hình nghệ thuật đặc sắc này được hình thành từ đời sống lao động, gắn bó với môi trường sông nước của người Việt cổ. Quanh năm lao động vất vả, mệt nhọc, trong những giây phút nghỉ ngơi, những người nông dân đã sáng tạo cho mình một trò chơi mới, đó là dùng những khúc gỗ, tạo thành hình con trò, điều khiển trên mặt nước, gọi là trò rối nước.

Trong mỗi trò diễn, người nông dân có thể bắt gặp những nét sinh hoạt, những công việc quen thuộc họ vẫn làm hàng ngày. Hình ảnh chú trâu đi bừa hay công việc tát nước ngoài đồng, tất cả đều hiện lên đầy sinh động, hấp dẫn.

Múa rối nước, góp phần “giữ hồn” dân tộc
Múa rối nước thu hút du khách quốc tế.

Không còn biểu diễn ở chiếc ao làng nhỏ bé, múa rối nước đã được biểu diễn ở thủy đình của làng mỗi khi làng có hội. Và cũng vì thế mà đề tài của múa rối nước cũng trở nên đa dạng hơn. Bên cạnh những trò diễn thể hiện đời sống sinh hoạt, những tập tục của người nông dân Việt Nam còn có các trích đoạn của các tích cổ như: Thạch Sanh, Tấm Cám. Nghệ thuật rối nước là sản phẩm văn hoá bản địa dân tộc Việt, phát triển ở hầu hết các làng xã quanh kinh thành Thăng Long như Đào Thục, Đào Xá - huyện Đông Anh, chùa Nành - huyện Gia Lâm, Phường rối nước xã Thanh Hải - huyện Thanh Hà - tỉnh Hải Dương và nhiều phường rối ở hầu hết các tỉnh đồng bằng Bắc Bộ.

Dần dần rối nước - một nghệ thuật sinh ra từ đời thường đã trở thành sản phẩm của sân khấu truyền thống Việt Nam. Như vậy, có thể thấy rằng, múa rối nước ra đời từ nhu cầu tinh thần của những người dân, gắn bó với nền văn minh nông nghiệp lúa nước. Và cũng chính họ, với óc sáng tạo và bàn tay tài hoa đã khai sinh ra loại hình nghệ thuật đặc sắc này.

Linh hồn của múa rối nước chính là những con rối. Khâu đầu tiên và chiếm vị trí quan trọng đó chính là khâu tạo hình. Ông cha ta đã vô cùng tinh tế khi chọn chất liệu gỗ sung làm con rối, bởi tính chất nhẹ và dai của gỗ. Cùng với lớp sơn phủ bên ngoài sẽ làm cho con rối thỏa sức vùng vẫy trên mặt nước mà không sợ bị cong, vênh hay thấm nước. Để làm một con rối hoàn chỉnh, phải trải qua nhiều công đoạn. Dưới những đôi bàn tay vốn quen với cái cuốc, cái cày, những khúc gỗ đơn điệu dần dần trở thành những con rối như: Chú Tễu, người nông dân, con trâu, cái cày, hay những con vật rất sinh động và có thể múa hát, làm việc. Bằng việc đánh bóng, gọt giũa và trang trí, người nghệ nhân xưa đã thổi hồn vào con rối, làm cho chúng trở nên tươi tắn, ngộ nghĩnh, mang nét tượng trưng và những nét tính cách khác nhau, sinh động đến lạ thường.

Quân rối nước dù tạc liền thành một khối gỗ hay chắp lại đều có hai phần gắn liền nhau, đó là phần thân và phần đế. Phần thân là phần nổi trên mặt nước để thể hiện nhân vật, còn phần đế là phần chìm dưới mặt nước, giữ cho con rối nổi lên trên, và là nơi lắp máy, điều khiển cho con rối cử động.

Trải qua nhiều năm, có một quân rối luôn chiếm được tình cảm nhiều nhất và trở thành nhân vật tiêu biểu cho múa rối nước, đó là chú Tễu. Một thân hình tròn trĩnh với nụ cười hóm hỉnh, chú Tễu đã xuất hiện một cách vui vẻ, nghịch ngợm để làm nhiệm vụ giáo đầu, mở màn cho các tiết mục rối. Người dân Việt Nam đều thích chú Tễu bởi nhân vật rối với hai tay vung vẩy, cái đầu quay ngang, quay ngửa trêu trọc khán giả đã mang lại nụ cười, niềm lạc quan, mang lại những phút giây thoải mái, nhất là sau những giờ lao động mệt mỏi.

Trong nghệ thuật múa rối nước, nghệ thuật sử dụng mặt nước cũng là yếu tố quan trọng tạo nên sức mạnh của con rối. Nếu như những con rối được điêu khắc một cách đơn giản, có phần thô cứng với những cử động gấp khúc thì mặt nước lại luôn lung linh, mềm mại và như một chiếc gương phản chiếu mây trời. Hai sự vật tưởng chừng như rất đối lập nhau nhưng khi kết hợp lại thì sẽ trở thành một sự độc đáo, hấp dẫn hiếm có. Người xem trên bờ chỉ thấy chợt ẩn, chợt hiện và đi hết từ ngạc nhiên này đến ngạc nhiên khác….

Nghệ thuật rối nước đã hội tụ đầy đủ tinh hoa của nhiều bộ môn nghệ thuật khác nhau. Múa rối nước không chỉ giúp người xem cảm nhận được sắc thái của hội Làng, mà còn phảng phất đâu đó những ước mơ giản dị của người nông dân về một cuộc sống bình yên và hạnh phúc. Đằng sau những con rối là cả một làng quê Việt Nam với đời sống nông nghiệp từ lao động, lễ hội, tình yêu đến chiến đấu chống giặc ngoại xâm. Trong thời kỳ cách mạng 4.0, với sự lên ngôi của công nghệ và các giá trị văn hóa khác, múa rối nước vẫn là “món ăn” tinh thần cho du khách nước ngoài khi đến Hà Nội du lịch, công tác…/.

Phương Linh

Có thể bạn quan tâm

Ý kiến bạn đọc

Nên xem

Liên đoàn Lao động tỉnh Nghệ An tổ chức Diễn đàn Lao động sáng tạo năm 2025

Liên đoàn Lao động tỉnh Nghệ An tổ chức Diễn đàn Lao động sáng tạo năm 2025

Ngày 25/5, Liên đoàn Lao động (LĐLĐ) tỉnh tổ chức Diễn đàn Lao động sáng tạo năm 2025 với chủ đề “Vững niềm tin – Kiến tạo tương lai”.
Liên đoàn Lao động huyện Gia Lâm: Quan tâm sức khỏe nữ đoàn viên

Liên đoàn Lao động huyện Gia Lâm: Quan tâm sức khỏe nữ đoàn viên

Thiết thực hưởng ứng Tháng Công nhân, Tháng hành động về An toàn, vệ sinh lao động năm 2025, trong các ngày từ 23/5 đến 25/5, Liên đoàn Lao động (LĐLĐ) huyện Gia Lâm phối hợp với Bệnh viện Đa khoa huyện Gia Lâm tổ chức chương trình khám sức khỏe sinh sản, tầm soát phát hiện sớm ung thư miễn phí cho đoàn viên công đoàn, công nhân, viên chức, lao động (CNVCLĐ).
Quốc Oai: Khám sức khỏe, tầm soát phát hiện ung thư sớm miễn phí cho người lao động

Quốc Oai: Khám sức khỏe, tầm soát phát hiện ung thư sớm miễn phí cho người lao động

Mới đây, Liên đoàn Lao động huyện Quốc Oai đã tổ chức chương trình khám sức khỏe sinh sản, tầm soát phát hiện ung thư sớm miễn phí cho 100 lao động nữ là giáo viên các trường học trên địa bàn huyện và người lao động đang làm việc tại Công ty TNHH Sunhouse.
Nguyên Chủ tịch nước Trần Đức Lương an nghỉ vĩnh hằng tại quê nhà

Nguyên Chủ tịch nước Trần Đức Lương an nghỉ vĩnh hằng tại quê nhà

Đúng 15h00 chiều nay (25/5), Lễ an táng nguyên Chủ tịch nước Trần Đức Lương đã diễn ra tại quê nhà (xã Phổ Khánh, thị xã Đức Phổ, tỉnh Quãng Ngãi). Sau bao nhiêu năm công hiến, đồng chí đã trở lại quê nhà yên giấc ngàn thu.
Việt Nam cam kết xây dựng cộng đồng truyền thông dựa trên công nghệ tiên tiến

Việt Nam cam kết xây dựng cộng đồng truyền thông dựa trên công nghệ tiên tiến

Từ ngày 24-27/5, đoàn đại biểu Việt Nam do Thứ trưởng Bộ Văn hóa Thể thao Du lịch (VHTTDL) Phan Tâm dẫn đầu đã tham dự Diễn đàn Hợp tác Truyền thông ASEAN - Trung Quốc 2025, tổ chức tại tỉnh Hà Nam, Trung Quốc. Sự kiện là dịp để Việt Nam tái khẳng định cam kết xây dựng một cộng đồng truyền thông khu vực dựa trên công nghệ tiên tiến và giá trị đạo đức vững bền.
Lễ đón chính thức Thủ tướng Phạm Minh Chính thăm Malaysia

Lễ đón chính thức Thủ tướng Phạm Minh Chính thăm Malaysia

Theo đặc phái viên TTXVN, chiều 25/5, Thủ tướng Chính phủ Malaysia Anwar Ibrahim và Phu nhân đã chủ trì lễ đón chính thức Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và Phu nhân cùng Đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam thăm chính thức Malaysia và tham dự Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 46 và các Hội nghị Cấp cao liên quan từ ngày 24 - 28/5.
Nhiều hoạt động khích lệ thanh niên công nhân thi đua sản xuất

Nhiều hoạt động khích lệ thanh niên công nhân thi đua sản xuất

Nhận thức rõ tầm quan trọng của đội ngũ thanh niên công nhân trong công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập kinh tế quốc tế, thời gian qua, Ban Thường vụ Thành đoàn Hà Nội đã triển khai nhiều phong trào, hoạt động đồng hành nhằm khích lệ thanh niên công nhân hăng hái làm việc, thi đua sản xuất.

Tin khác

Cục Di sản Văn hóa yêu cầu khẩn trương kiểm tra sau vụ phá hoại ngai vàng triều Nguyễn

Cục Di sản Văn hóa yêu cầu khẩn trương kiểm tra sau vụ phá hoại ngai vàng triều Nguyễn

Cục Di sản Văn hóa (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) đã có phản hồi chính thức và đưa ra yêu cầu khẩn trương sau vụ việc nghiêm trọng tại điện Thái Hòa, Đại nội Huế, khi một nam du khách đã xâm nhập và gây hư hại đến ngai vàng triều Nguyễn - Bảo vật Quốc gia có giá trị vô cùng quý hiếm.
Khai mạc Triển lãm về Chủ tịch Hồ Chí Minh tại EXPO Nhật Bản

Khai mạc Triển lãm về Chủ tịch Hồ Chí Minh tại EXPO Nhật Bản

Ngày 23/5, tại Nhà Triển lãm Việt Nam tại EXPO 2025 Osaka, Kansai, Nhật Bản đã diễn ra Lễ khai mạc Triển lãm “Chủ tịch Hồ Chí Minh - Biểu tượng của hòa bình và hữu nghị”. Triển lãm do Khu di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Phủ Chủ tịch phối hợp với Cục Hợp tác quốc tế, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức nhân kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh và 52 năm chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam - Nhật Bản.
Tháng Năm ở Làng Sen

Tháng Năm ở Làng Sen

Tháng Năm trên quê hương Bác, màu xanh của lúa, màu hồng của sen, màu nâu trầm của mái nhà tranh xưa cũ hòa quyện tạo nên một bức tranh đồng quê đầy cảm xúc. Và cũng trong những ngày tháng Năm lịch sử, người dân muôn phương lại trào dâng niềm xúc động, tự hào nhớ về người cha già kính yêu của dân tộc - Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Bảo tồn di sản thế giới tại Thủ đô: Lấy cộng đồng làm trung tâm

Bảo tồn di sản thế giới tại Thủ đô: Lấy cộng đồng làm trung tâm

Hội thảo quốc tế "Bảo vệ và phát huy giá trị Di sản thế giới: Tiếp cận dựa vào cộng đồng vì sự phát triển bền vững" không chỉ là diễn đàn trao đổi học thuật, mà còn là minh chứng cho cam kết mạnh mẽ của Việt Nam, đặc biệt là Thủ đô Hà Nội, trong việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản thế giới theo định hướng phát triển bền vững.
Gần 200 hình ảnh, tài liệu quý tại triển lãm “Tài liệu xuất xứ cá nhân”

Gần 200 hình ảnh, tài liệu quý tại triển lãm “Tài liệu xuất xứ cá nhân”

Ngày 21/5, nhân kỷ niệm 30 năm Ngày thành lập (10/6/1995 - 10/6/2025), Trung tâm Lưu trữ quốc gia III (Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước - Bộ Nội vụ) tổ chức tọa đàm và triển lãm chuyên đề "Tài liệu xuất xứ cá nhân".
Ký ức về chiếc mâm đồng cũ

Ký ức về chiếc mâm đồng cũ

Chiếc mâm là vật dụng để xếp, bày thức ăn trong bữa cơm gia đình người Việt. Đây là một nét đặc sắc trong văn hóa truyền thống, ẩn chứa nhiều ý nghĩa thiêng liêng. Việc ăn chung mâm cũng là cách tinh tế để mỗi người trong gia đình hiểu khẩu vị của nhau mà tôn trọng nhau hơn…
Kéo dài thời hạn chiêm bái xá lợi Đức Phật tại Việt Nam sau 21/5

Kéo dài thời hạn chiêm bái xá lợi Đức Phật tại Việt Nam sau 21/5

Theo đề nghị của Chính phủ Việt Nam với sự tham mưu của Bộ Dân tộc và Tôn giáo, Chính phủ Ấn Độ đã đồng ý gia hạn tôn trí xá lợi Đức Phật tại Việt Nam sau ngày 21/5 và đề xuất cung cấp lịch trình các địa điểm trưng bày tiếp theo.
Nhà hát Tuổi trẻ công diễn vở kịch "Không gia đình" dịp Quốc tế Thiếu nhi 1/6

Nhà hát Tuổi trẻ công diễn vở kịch "Không gia đình" dịp Quốc tế Thiếu nhi 1/6

Nhân dịp Quốc tế Thiếu nhi 1/6, Nhà hát Tuổi trẻ giới thiệu đến khán giả yêu nghệ thuật vở nhạc kịch “Không gia đình”, chuyển thể từ kiệt tác văn học cùng tên của nhà văn Pháp Hector Malot - một tác phẩm đã làm say lòng hàng triệu độc giả trên toàn thế giới suốt hơn một thế kỷ qua.
Tăng cường quảng bá văn hóa, thể thao và du lịch trên nền tảng TikTok

Tăng cường quảng bá văn hóa, thể thao và du lịch trên nền tảng TikTok

Ngày 19/5, tại Hà Nội, Cục Hợp tác quốc tế thuộc Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTTDL) và nền tảng TikTok đã ký Bản ghi nhớ hợp tác về truyền thông, quảng bá văn hóa, thể thao và du lịch Việt Nam trên nền tảng TikTok.
Hà Nội bảo tồn làng nghề gắn liền với phát triển du lịch

Hà Nội bảo tồn làng nghề gắn liền với phát triển du lịch

Hà Nội là nơi tập trung số lượng làng nghề và các nghệ nhân nhiều nhất cả nước với 1.350 làng nghề và làng có nghề, hội tụ 47/52 nghề truyền thống. Mỗi làng nghề có một nét đặc trưng, không chỉ mang tới cho du khách những sản phẩm thủ công mỹ nghệ hấp dẫn mà còn lưu giữ nhiều giá trị văn hóa. Do vậy, phát triển làng nghề bền vững gắn với văn hóa, du lịch đang là hướng đi được kỳ vọng sẽ tạo động lực cho phát triển kinh tế nông thôn.
Xem thêm
Phiên bản di động