--> -->

Luồng gió mới cho tranh dân gian Đông Hồ

Bên cạnh những nỗ lực của các nghệ nhân lão làng của làng tranh dân gian Đông Hồ trong việc thu gom và sáng chế những bản khắc gỗ làm tranh theo phương thức truyền thống, các nghệ nhân trẻ cũng đã có những bước đi đầy trách nhiệm, sáng tạo để giữ gìn và phát huy làng nghề truyền thống này. 
luong gio moi cho tranh dan gian dong ho Hoạt động văn hóa về tranh dân gian Đông Hồ tại Hà Nội và Bắc Ninh

Quyết chí gìn giữ nghề tranh cổ truyền

Theo một số nghệ nhân của làng nghề tranh Đông Hồ, từ sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945 và nhất là sau khi hòa bình lập lại, nhiều gia đình có truyền thống làm tranh đã chuyển sang nghề làm vàng mã, mở rộng buôn bán các mặt hàng dân dụng phục vụ nhu cầu thiết yếu của cuộc sống.

luong gio moi cho tranh dan gian dong ho
Tranh dân gian Đông Hồ được trưng bày tại chương trình Tết Việt năm 2018. Ảnh: P.B

Đứng trước nguy cơ dân làng bỏ nghề làm tranh để hướng theo các ngành nghề khác có thu nhập cao, chính quyền địa phương đã giao trọng trách cho nghệ nhân Nguyễn Hữu Sam đứng ra tập hợp 50 nghệ nhân của làng có tâm huyết và tay nghề cao thành lập Hợp tác xã sản xuất tranh dân gian Đông Hồ.

Nhờ đó hàng loạt các bức tranh dân gian đạt đến trình độ cao, nổi tiếng như: Đám cưới chuột, Gà trống, Đánh ghen, Vinh hoa phú quý… đã được gìn giữ. Tuy nhiên, sau hơn 20 năm vận hành với đầy nỗ lực của các nghệ nhân trong Hợp tác xã tranh Đông Hồ, dòng tranh nổi tiếng này lại đứng trước bước ngoặt về kinh tế và các điều kiện đổi mới của xã hội Việt Nam và xu thế phát triển hội nhập chung của thế giới, đương đầu với các dòng tranh hiện đại trong bối cảnh người dân hướng tới nhu cầu thẩm mỹ tân tiến và đặc biệt là sự suất hiện của nhu cầu thương mại hóa trong cơ chế kinh tế thị trường.

Năm 1990, Hợp tác xã sản xuất tranh Đông Hồ giải thể. Chỉ trong vòng chục năm tiếp theo, hơn 90% hộ gia đình dù có các thế hệ nghệ nhân tay nghề cao vẫn từ bỏ ván khắc, chuyển sang hoạt động nghề khác có thu nhập cao hơn như làm đồ vàng mã hoặc sản xuất, buôn bán hàng hóa khác.

Đứng trước những thách thức đó, nghệ nhân Nguyễn Hữu Sam sau khi về nghỉ hưu, cùng vợ con quyết chí gìn giữ nghề tranh cổ truyền, lần hồi thu gom được hơn 600 bản khắc tranh cổ quý giá từ các gia đình làm tranh của làng Đông Hồ, hy vọng có ngày làng nghề lại hồi sinh. Hàng ngày, ông vừa tận tụy truyền nghề cho con và các cháu nội, ngoại, vừa tiếp tục kiên trì sáng tạo và kế thừa di sản của ông cha, in các mẫu tranh theo đề tài dân gian truyền thống và sáng tác thêm nhiều mẫu tranh mới phù hợp với nhu cầu thưởng thức nghệ thuật thị trường.

Cho đến nay, các con cháu nội, ngoại của ông đã trở thành các nghệ nhân trẻ, nắm vững mọi bí quyết của từng công đoạn tạo ra tranh Đông Hồ. Nghệ nhân Nguyễn Hữu Quả con trai thứ của ông đã trở thành chủ nhân của một cơ sở sản xuất tranh nổi tiếng trong làng, hàng ngày thu hút nhiều khách trong nước và nước ngoài đến thưởng ngoạn và mua tranh.

Cũng như gia đình nghệ nhân Nguyễn Hữu Sam, gia đình nghệ nhân Nguyễn Đăng Chế là một trong hai gia đình nghệ nhân đứng ra bảo tồn nghề làm tranh Đông Hồ. Nguyện cả đời sống chết gắn bó với nghề cổ truyền của tổ tiên, ông đã nhanh nhạy cảm nhận và hiểu rõ nguy cơ mai một của nghề tranh cổ truyền.

Chính vì thế, ngay từ những năm 80 của thế kỷ XX, ông đã tích cóp những đồng lương ít ỏi của mình, tìm mua lại ván khắc, khuôn tranh quý từ những gia đình bỏ nghề. Đến đầu thế kỷ XXI, trong tay nghệ nhân Nguyễn Đăng Chế đã có gần 1.000 tấm ván khắc quý, trong đó có 150 ván khắc cổ, tiêu biểu là 04 bức tranh trong bộ chuyện tranh Thạch Sanh hơn 100 năm tuổi.

Năm 2006, với tâm huyêt cho sự tồn tại của một di sản văn hóa dân tộc, nghệ nhân Nguyễn Đăng Chế đã cùng con cháu mạnh dạn đầu tư gần 03 tỷ đồng, xây lập ―Trung tâm trao đổi văn hóa tranh dân gian Đông Hồ trên diện tích 5.000m2 đất thuê giá ưu đãi từ địa phương, bao gồm khu nhà sản xuất giấy, khu in tranh, giã điệp và khu nhà trưng bày bán cho du khách.

Dưới sự quản lý và điều hành của nghệ nhân Nguyên Đăng Tâm (con trai nghệ nhân Nguyễn Đăng Chế), Trung tâm đã trở thành nơi lưu trữ, thường xuyên cho 200 bức tranh Đông Hồ các loại, trưng bày 1.000 bản khắc, khuôn tranh, trong đó có nhiều bản khắc gỗ quý hiếm cách đây khoảng 200 năm, các sản phẩm hiện tại do con cháu gia đình nghệ nhân chế tác cùng những sản phẩm mới được phục chế.

Đây cũng là nơi dành một không gian phù hợp để thanh niên làng đến học nghề, tìm hiểu về nghề tranh truyền thống quê hương Đông Hồ. Có thể nói, cho đến nay, Trung tâm lưu giữ, bảo tồn tranh Đông Hồ của nghệ nhân Nguyễn Đăng Chế đã và đang là địa chỉ bảo tồn lưu giữ tranh Đông Hồ lớn nhất, là địa chỉ quen thuộc của những người yêu quý dòng tranh dân gian Đông Hồ từ trong nước và nhiều nước trên thế giới.

Ứng dụng vào đời sống đương đại

Bên cạnh những nỗ lực của các thế hệ hai gia đình nghệ nhân Nguyễn Hữu Sam và Nguyễn Đăng Chế trong việc thu gom và sáng chế những bản khắc gỗ làm tranh theo phương thức truyền thống, các nghệ nhân trẻ Nguyễn Hữu Quả và Nguyễn Đăng Tâm đã có những bước đi đầy trách nhiệm, sáng tạo mẫu mã phù hợp với thị hiếu hiện tại và tìm cách tháo gỡ đầu ra cho sản phẩm tranh dân gian Đông Hồ.

Nghệ nhân Nguyễn Đăng Tâm đã triển khai thực hiện ý tưởng xây dựng tour du lịch kết nối Đông Hồ với chùa Phật Tích, làng Rối nước Đồng Ngư và làng gốm cổ Luy Lâu, tạo thành lộ trình hấp dẫn du khách. Nhờ thực hiện ý tưởng này, ngay từ Tết năm 2014 vừa qua, làng tranh Đông Hồ đã đón hàng nghìn khách đến thăm quan và mua tranh. Ngoài ra, nghệ nhân Nguyễn Đăng Tâm và cộng sự đã và đang thực hiện công việc khôi phục lại chợ tranh, xây dựng thủy đình phục vụ biểu diễn rối nước và một số khu dịch vụ đáp ứng nhu cầu ăn nghỉ của du khách.

Năm 2014, Trung tâm của nghệ nhân Nguyễn Đăng Tâm đã dựng xong nán tre nứa và trang bị sẵn xe đạp phục vụ du khách trong nước, nước ngoài có nhu cầu xem tranh và sử dụng xe thăm thú đồng đất làng quê Đông Hồ. Song hành với việc quảng bá và tour du lịch, những năm gần đây, các nghệ nhân đã luôn định hướng cho mình nhiệm vụ hồi sinh tranh Đông Hồ một cách sáng tạo và có trách nhiệm với di sản của ông cha.

Để tranh Đông Hồ thích ứng được với thị hiếu trong xã hội hiện đại, các nghệ nhân đã tiến hành sáng tạo ra lịch tranh Đông Hồ, làm sổ tay, bưu thiếp giấy dó kết hợp với tranh Đông Hồ xen kẽ theo chương mục bên trong và thử nghiệm sáng tạo ra dòng tranh tô màu trên chất liệu giấy dó bên cạnh hai dòng tranh khắc gỗ và in nét thủy mặc truyền thống theo sự mở rộng kích cỡ, hình nét, kiểu dáng phù hợp với không gian ứng dụng trong ngôi nhà hiện đại.

Đồng hành với công việc sáng tạo của con cháu, 2 nghệ nhân chủ chốt của dòng tranh Đông Hồ đã có ý thức quan tâm đến việc khuyến khích, động viên và đào tạo nghề cho lớp trẻ trong cộng đồng. Nghệ nhân Nguyễn Đăng Chế đã mở lớp, truyền dạy được 2 khóa học cho học sinh, sinh viên yêu thích nghề làm tranh truyền thống này.

Gần đây, nhiều dự án tâm huyết đưa tranh hoặc hình ảnh trong tranh Đông Hồ vào đời sống hiện đại bằng cách vẽ lại tranh, thiết kế cho phù hợp rồi in trên những sản phẩm như quà lưu niệm, áo dài, áo yếm, lịch để bàn, túi vải… Theo đó, các họa tiết thu được sẽ được xử lý bằng phần mềm máy tính nhằm lưu trữ trên môi trường số hóa, tránh mọi nguy cơ hư hại, mai một bởi tác động thời gian.

Ðồng thời, các hoa văn tranh dân gian sẽ có điều kiện ứng dụng vào lĩnh vực thiết kế thời trang, đồ họa, nội thất, thủ công mỹ nghệ làm đậm đà thêm bản sắc truyền thống, góp phần tích cực vào câu chuyện bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống… Do vậy, tranh Đông Hồ cũng đã bắt đầu thu hút sự quan tâm của người trẻ nhiều hơn sau làn sóng đương đại hóa tranh Đông Hồ năm 2018.

Với sự lồng ghép các yếu tố xưa và nay, sử dụng các chất liệu màu sắc hiện đại, các họa sĩ trẻ đã cho ra đời những sản phẩm dí dỏm, độc đáo. Những hướng đi bước đầu này, đã thổi vào dòng tranh dân gian một luồng sống mới. Bên cạnh việc đương đại hóa, tranh Đông Hồ cũng được hồi sinh trong các thiết kế thời trang, thiết kế nội thất dưới bàn tay của người trẻ.

Trong sự phát triển ngày càng mạnh mẽ và đa dạng của các loại hình nghệ thuật mới, tranh dân gian không còn chiếm vị trí độc tôn như xưa, nhưng với những nỗ lực của các nghệ nhân lão làng cùng người trẻ, tranh Đông Hồ vẫn dành được sự mến mộ của những người yêu nghệ thuật dân tộc.

Phương Bùi

Có thể bạn quan tâm

Ý kiến bạn đọc

Nên xem

Độc đáo không gian triển lãm nghệ thuật từ vật liệu tái chế giữa lòng Hà Nội

Độc đáo không gian triển lãm nghệ thuật từ vật liệu tái chế giữa lòng Hà Nội

Những ngày này, tại Vườn hoa Diên Hồng (quận Hoàn Kiếm, Hà Nội) đang diễn ra triển lãm nghệ thuật công cộng. Điểm đặc biệt của triển làm là những thiết kế độc đáo có nguyên liệu chủ yếu từ vật liệu tái chế, giấy dó thủ công, kết cấu thép hiện đại và các vật liệu tưởng chừng như phải bỏ đi khác.
Chú trọng xây dựng “Cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đạt chuẩn văn hóa”

Chú trọng xây dựng “Cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đạt chuẩn văn hóa”

Thực hiện sự chỉ đạo và hướng dẫn của Liên đoàn Lao động quận Long Biên, các Công đoàn cơ sở trên địa bàn quận đã chú trọng triển khai hiệu quả công tác xây dựng “Cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đạt chuẩn văn hóa”.
Người dân Hà Nội có thể đặt lịch hẹn làm thủ tục hành chính trên ứng dụng iHanoi

Người dân Hà Nội có thể đặt lịch hẹn làm thủ tục hành chính trên ứng dụng iHanoi

Trung tâm Phục vụ hành chính công thành phố Hà Nội chính thức triển khai thí điểm tính năng lấy số thứ tự trực tuyến đặt lịch hẹn qua ứng dụng iHanoi từ ngày 8/5.
Đổi mới sáng tạo phát triển kinh tế tư nhân là không có giới hạn

Đổi mới sáng tạo phát triển kinh tế tư nhân là không có giới hạn

Chiều 8/5, Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì cuộc làm việc với Hội đồng Tư vấn chính sách nhằm tiếp tục hoàn thiện dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển kinh tế tư nhân để triển khai thực hiện Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị.
Tìm phương án tháo gỡ khó khăn cho 22 gia đình từng là công nhân nông trường

Tìm phương án tháo gỡ khó khăn cho 22 gia đình từng là công nhân nông trường

Theo Ủy ban nhân dân (UBND) huyện Đông Anh, Hà Nội, các hộ dân đang gặp vướng mắc liên quan đến Dự án cải tạo, nâng cấp đường giao thông từ ngã tư Nguyên Khê nối với đường Bệnh viện Đông Anh đi đền Sái tại ngã ba Kim phần lớn là công nhân Nông trường Đông Anh II trước đây. Các hộ đang gặp khó khăn về kinh tế, không có chỗ ở nào khác trên địa bàn huyện, không thể tạo lập được chỗ ở sau khi thu hồi đất.
Kết thúc hoạt động 32 cơ quan thanh tra tại Nghệ An

Kết thúc hoạt động 32 cơ quan thanh tra tại Nghệ An

Ban Thường vụ Đảng ủy UBND tỉnh Nghệ An thống nhất nội dung Đề án sắp xếp hệ thống cơ quan thanh tra theo hướng tinh gọn, hiệu năng, hiệu quả theo Kết luận số 134-KL/TW của Bộ Chính trị, Ban Bí thư và Quyết định số 755/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ.
Khám sức khỏe miễn phí: Hành động thiết thực trong Tháng Công nhân

Khám sức khỏe miễn phí: Hành động thiết thực trong Tháng Công nhân

Không chỉ là khẩu hiệu, Tháng Công nhân hằng năm đã trở thành dịp để nhiều địa phương, doanh nghiệp, tổ chức Công đoàn triển khai những hoạt động thiết thực chăm lo đời sống, sức khỏe cho người lao động. Trong đó, các chương trình khám sức khỏe miễn phí là minh chứng cụ thể cho sự thấu hiểu, đồng hành cùng công nhân không chỉ trong công việc mà cả hành trình giữ gìn sức khỏe và an sinh lâu dài.

Tin khác

Nhà Triển lãm Việt Nam trở thành một trong những điểm thu hút hàng đầu của Expo 2025

Nhà Triển lãm Việt Nam trở thành một trong những điểm thu hút hàng đầu của Expo 2025

Trong kỳ nghỉ dài được mệnh danh là “Tuần lễ vàng” của người dân Nhật Bản, Nhà Triển lãm Việt Nam đã trở thành một trong những điểm thu hút hàng đầu của Expo 2025 Osaka, Kansai, Nhật Bản. Ước tính đã có gần 25.000 khách tham quan Nhà Triển lãm Việt Nam trong 7 ngày (30/4 - 6/5/2025).
Ngày Văn hóa Lâm Đồng tại Hà Nội - năm 2025: Tinh hoa 47 dân tộc hội tụ tại Thủ đô

Ngày Văn hóa Lâm Đồng tại Hà Nội - năm 2025: Tinh hoa 47 dân tộc hội tụ tại Thủ đô

Từ ngày 16 đến 18/5, tỉnh Lâm Đồng sẽ tổ chức sự kiện "Ngày Văn hóa Lâm Đồng tại Hà Nội - năm 2025" với chuỗi hoạt động đa dạng tại các địa điểm trung tâm của Thủ đô. Đây là sự kiện văn hóa quan trọng nhằm giới thiệu, quảng bá những nét đẹp đặc trưng về văn hóa, con người và tiềm năng phát triển của tỉnh Lâm Đồng sau khi sáp nhập với Bình Thuận và Đắk Nông.
"Cây đại thụ" văn hóa Hữu Ngọc qua đời ở tuổi 107

"Cây đại thụ" văn hóa Hữu Ngọc qua đời ở tuổi 107

Nhà văn hóa Hữu Ngọc, học giả nổi tiếng và người bắc nhịp cầu văn hóa Việt Nam với thế giới, đã qua đời vào lúc 19h10 tối 2/5/2025 tại Hà Nội, hưởng thọ 107 tuổi. Lễ viếng sẽ diễn ra vào ngày 5/5 tại Nhà tang lễ Bệnh viện 198, Hà Nội.
Lễ chiêm bái xá lợi Bồ tát Thích Quảng Đức sẽ bắt đầu từ 14 giờ ngày 6/5

Lễ chiêm bái xá lợi Bồ tát Thích Quảng Đức sẽ bắt đầu từ 14 giờ ngày 6/5

Đây là thông báo mới nhất phát đi chiều nay (3/5) từ Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thành phố Hồ Chí Minh liên quan tới việc chiêm bái xá lợi Bồ tát Thích Quảng Đức, một trong những sự kiện thuộc chương trình Đại lễ Vesak Liên hợp quốc 2025.
Phim tài liệu đặc biệt về "Hành trình thống nhất"

Phim tài liệu đặc biệt về "Hành trình thống nhất"

Tối nay (2/5), Đài Truyền hình Việt Nam sẽ phát sóng bộ phim tài liệu đặc biệt với tựa đề “Hành trình thống nhất”, nằm trong khuôn khổ chương trình VTV Đặc biệt nhân dịp kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025) trên sóng VTV1.
Chuyện về những nhân chứng lịch sử qua tranh cổ động

Chuyện về những nhân chứng lịch sử qua tranh cổ động

Hà Nội những ngày này đi đâu cũng thấy màu cờ đỏ trang trọng, màu sắc vui tươi, đầy ý nghĩa của tranh cổ động. Cùng với dòng chảy thời gian, mọi thứ có thể thay đổi nhưng sức sống và vai trò của tranh cổ động, phản ánh những sự kiện quan trọng của địa phương, đất nước thì mãi trường tồn. Giờ tìm được lớp người: “muôn năm cũ” chuyên về dòng tranh cổ động không phải chuyện dễ. Chúng tôi tìm về thôn Đại Phùng, xã Đan Phượng, huyện Đan Phượng, Hà Nội để tìm một người như thế.
Hà Nội: Hàng loạt sự kiện nghệ thuật đặc sắc không thể bỏ qua dịp đại lễ 30/4

Hà Nội: Hàng loạt sự kiện nghệ thuật đặc sắc không thể bỏ qua dịp đại lễ 30/4

Nhân dịp kỷ niệm 50 năm Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025), Thủ đô Hà Nội sẽ tổ chức nhiều hoạt động biểu diễn nghệ thuật, triển lãm và điện ảnh trên toàn địa bàn thành phố, mang đến cho người dân và du khách cơ hội thưởng thức các chương trình nghệ thuật đặc sắc.
Hà Nội hân hoan đón mừng tháng Tư lịch sử

Hà Nội hân hoan đón mừng tháng Tư lịch sử

Tháng Tư, Hà Nội rực rỡ cờ hoa, biểu ngữ đón mừng dấu mốc Kỷ niệm 50 năm ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Những ngày này, tôi cảm nhận rõ không khí hân hoan đón mừng ngày hội trọng đại của người dân nơi đây.
Cùng lan tỏa tình yêu đất nước

Cùng lan tỏa tình yêu đất nước

Thời gian trôi qua nhưng ký ức về ngày 30/4/1975 - ngày đất nước hoàn toàn thống nhất vẫn in đậm trong trái tim của mỗi người dân Việt Nam. Năm nay, khi cả nước hân hoan kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, niềm xúc động lại trào dâng trong từng câu chuyện, từng ánh mắt và nụ cười của những người sinh ra trong hòa bình và cả những người trẻ đang tiếp bước dựng xây Tổ quốc.
Chuỗi chương trình âm nhạc dân tộc chào mừng 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam

Chuỗi chương trình âm nhạc dân tộc chào mừng 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam

Trong không khí hân hoan chào mừng kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025), Khoa Âm nhạc Truyền thống (Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam) đã tổ chức thành công chuỗi ba chương trình biểu diễn âm nhạc dân tộc đặc sắc "Thanh xuân đất Việt", "Âm thanh Tuổi Trẻ" và "Ngọc âm".
Xem thêm
Phiên bản di động