Cùng với cán bộ tư pháp – hộ tịch cơ sở, các Phòng Tư pháp quận, huyện trên địa bàn Hà Nội cũng có nhiều mô hình, sáng kiến cải cách, giúp quy trình làm việc hiệu quả hơn, tạo thuận lợi hơn cho công dân, tổ chức. Với vai trò dẫn dắt, đầu tàu, sự đổi mới, cải cách của Tư pháp Thủ đô chắc chắc sẽ tạo sự lan tỏa, khích lệ trong cả nước, đang góp phần xây dựng một nền công vụ chuyên nghiệp, hiệu lực, hiệu quả, phục vụ tốt hơn người dân và doanh nghiệp.

Là quận trung tâm của Thủ đô, luôn có đông người dân đến làm thủ tục hành chính, quận Hai Bà Trưng đã xây dựng nhiều mô hình sáng kiến cải cách hành chính như: “Ngày thứ Tư tốc ký”, “Vui xuân, đón Tết”; “Phục vụ người có công, người yếu thế và các trường hợp bất khả kháng được tiếp nhận và giải quyết thủ tục hành chính tại nhà”...

Trong đó, mô hình “Vui xuân, đón Tết” là sáng kiến của Phòng Tư pháp và Văn phòng Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân quận. Đã hai năm nay, cứ vào dịp giáp Tết, quận Hai Bà Trưng lại tổ chức giải quyết thủ tục hành chính rút gọn với 3 thủ tục: Cấp bản sao trích lục hộ tịch; Thay đổi, cải chính, bổ sung thông tin hộ tịch; Đăng ký kết hôn.

Bà Nguyễn Thị Thu Hường

Ông Trần Trung Kiên, Trưởng phòng Tư pháp quận Hai Bà Trưng cho hay, ba thủ tục được lựa chọn thực hiện sáng kiến này là các thủ tục có số lượng hồ sơ lớn, liên quan mật thiết đến đời sống dân sinh. Quy trình, thời hạn giải quyết mỗi thủ tục hành chính được xây dựng dựa trên thời gian thực tiễn cần thiết để công chức có thể hoàn tất thủ tục. Bởi vậy, khi triển khai mô hình này, thì công chức chịu nhiều áp lực và bận rộn hơn vì phải giải quyết thủ tục nhanh hơn...

Thời gian trước và sau Tết Nguyên đán tầm nửa tháng là thời gian ai cũng bận rộn hơn để hoàn tất các công việc của năm cũ. Vì vậy, việc được “chia sẻ” khó khăn, tạo thuận lợi hơn trong giải quyết thủ tục hành chính khiến nhiều người dân cảm nhận thật sự được chính quyền phục vụ.

Nhiều năm phụ trách Bộ phận “một cửa”, bà Nguyễn Thị Thu Hường - Phó Chánh Văn phòng Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân quận Hai Bà Trưng cho hay: Trong những năm gần đây, công tác cải cách thủ tục hành chính, đặc biệt cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực tư pháp đã có những bước chuyển biến mạnh mẽ. Các thủ tục không cần thiết, chồng chéo đã được rà soát, cắt giảm; cải tiến quy trình hồ sơ, đơn giản hoá thành phần hồ sơ, rút ngắn thời gian giải quyết, góp phần tiết kiệm thời gian, giảm chi phí cho công dân, tổ chức. Đặc biệt là việc triển khai các thủ tục liên thông, giúp người dân chỉ cần đến một cơ quan để giải quyết nhiều thủ tục khác nhau...

Quận Hoàn Kiếm, Hà Nội – nơi đất chật, người đông với các giao dịch luôn sôi động, cũng là một trong những đơn vị đi đầu trong các hoạt động sáng kiến cải cách thủ tục hành chính tư pháp của ngành Tư pháp Thủ đô. Làm thế nào để công tác tư pháp hiệu quả hơn, phục vụ nhân dân tốt hơn, người dân hài lòng hơn luôn là trăn trở của nữ Trưởng phòng Tư pháp Ngô Hồng Thủy.

Trưởng phòng Tư pháp Ngô Hồng Thủy

Bà Thủy cho hay, thực hiện Nghị định số 87/2020/NĐ-CP, Cơ sở dữ liệu hộ tịch quốc gia đã dần được hoàn thiện. Cũng như nhiều đơn vị khác, tại quận Hoàn Kiếm đã hoàn thành số hóa Sổ hộ tịch đăng ký khai sinh, kết hôn và khai tử (dữ liệu được số hóa theo Sổ gốc lưu tại quận từ ngày 1/8/1956 đến thời điểm hiện tại).

Trong khi đó, người dân thường xuyên có nhu cầu xin cấp bản sao trích lục hộ tịch kết hôn, khai tử và bản sao Giấy khai sinh, và theo quy định hiện hành thì người dân phải thực hiện các thủ tục này tại nơi đăng ký việc hộ tịch và nơi cư trú. Nữ Trưởng phòng Tư pháp quận Hoàn Kiếm đã hướng dẫn UBND các phường trên địa bàn quận thực hiện cấp bản sao trích lục hộ tịch kết hôn, khai tử và bản sao Giấy khai sinh từ Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử (nếu có) theo yêu cầu của cá nhân mà không phụ thuộc vào nơi đã đăng ký việc hộ tịch và nơi cư trú của người có yêu cầu.

Giải pháp này của bà Ngô Hồng Thủy đã tạo điều kiện tốt nhất cho Nhân dân có thể được cung cấp thông tin hộ tịch của bản thân bất cứ khi nào có nhu cầu, nếu thông tin đã có trên Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử, hạn chế tối đa việc phải đi lại nhiều lần. Việc hỗ trợ công dân tra cứu thông tin từ Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử dựa trên tất cả những giấy tờ, tài liệu (bao gồm bản giấy, bản chụp ảnh, bản photo) do công dân cung cấp mà trong đó có chứa thông tin hộ tịch hoặc các thông tin liên quan để làm cơ sở tra cứu thông tin hộ tịch của người yêu cầu.

Có hộ khẩu thường trú tại phường Đồng Xuân, tuy nhiên, anh Nguyễn Quốc Hoàn lại mở cửa hàng kinh doanh tại phố Trần Hưng Đạo. Cần xin bản sao giấy khai sinh cho con để chuẩn bị làm hồ sơ vào lớp 6, anh Hoàn rất vui khi biết có thể làm thủ tục này tại bất kỳ phường nào trên địa bàn quận.

“Những năm gần đây, tôi thấy việc giải quyết thủ tục hành chính có nhiều thay đổi tích cực, việc xin cấp bản sao Giấy khai sinh không phụ thuộc vào nơi đăng ký ban đầu rất tiện lợi. Tôi mong thời gian tới, Nhà nước thực hiện chuyển đổi số thì người dân có thể thực hiện nhiều thủ tục hành chính thuận tiện hơn”, anh Hoàn chia sẻ.

Năm 2024, bà Bùi Thị Bích Phượng, Phó trưởng Phòng Tư pháp huyện Đan Phượng, Hà Nội là 1 trong 50 Gương sáng pháp luật trong cả nước được vinh danh. Bà Phượng được biết đến là cán bộ tư pháp tâm huyết, say nghề với nhiều sáng kiến trong công việc.

Tiêu biểu là sáng kiến “Giải pháp nâng cao hiệu quả công tác cải chính hộ tịch thông qua Kết hợp giải quyết 2 thủ tục: Cải chính hộ tịch trong Giấy khai sinh, Giấy Chứng nhận kết hôn - Cấp trích lục kết hôn (bản sao) hoặc Giấy khai sinh (bản sao) thuộc thẩm quyền UBND cấp huyện”. Từ việc thực hiện sáng kiến này, công dân chỉ mất nhiều nhất là 2 lần đi lại để nộp hồ sơ, nhận kết quả. Khi nhận kết quả, công dân sẽ nhận đồng thời 2 loại giấy tờ là Trích lục cải chính, thay đổi hộ tịch và Giấy khai sinh (bản sao) hoặc Trích lục Kết hôn (bản sao)...

Là địa bàn có nhiều công dân nước ngoài sinh sống, làm việc và du lịch, để nâng cao chất lượng cải cách hành chính, mang lại hiệu quả trong công việc, sự hài lòng cho công dân, thời gian qua, quận Tây Hồ đã triển khai mô hình “Song ngữ hóa tài liệu trong giải quyết thủ tục hành chính lĩnh vực tư pháp - hộ tịch”.

Hiện nay, đã có ba biểu mẫu tài liệu được song ngữ hóa (tiếng Việt - tiếng Anh) là: Tờ đăng ký khai sinh có yếu tố nước ngoài; tờ đăng ký kết hôn có yếu tố nước ngoài; tờ khai đăng ký khai tử có yếu tố nước ngoài. Ba tài liệu biểu mẫu bằng song ngữ Việt - Anh hướng đến ba nội dung: Thứ nhất là, thành phần hồ sơ phải nộp theo quy định của pháp luật; thứ hai là, những lưu ý về giấy tờ liên quan hồ sơ; thứ ba là, chỉ dẫn cho công dân những địa chỉ cần đến để hoàn thiện giấy tờ.

Quận Thanh Xuân lại xây dựng sáng kiến “chứng thực chữ ký tại nhà” cho trường hợp già, yếu; thực hiện mô hình “Ngày không hẹn” trong các ngày làm việc thứ 2 và thứ 6 hằng tuần nhằm rút ngắn 1/2 thời gian giải quyết đối với tất cả các thủ tục hành chính trong lĩnh vực hộ tịch, chứng thực bản sao và chứng thực chữ ký...

Có thể thấy, những sáng kiến tiêu biểu trên được thực hiện đều gắn với trách nhiệm của cán bộ tư pháp, hộ tịch cấp xã, cấp huyện. Để đem lại thuận tiện hơn, phục vụ Nhân dân tốt hơn, nhiều cán bộ tư pháp đã nhận phần vất vả về mình, làm thêm ngoài giờ, đi sớm, về muộn...

Triển khai Đề án phát triển ứng dụng dữ liệu về dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022 - 2025, tầm nhìn đến năm 2030, từ năm 2023, Bộ Tư pháp đã nghiên cứu giải pháp kỹ thuật, chỉnh lý, bổ sung chức năng tạo lập bản điện tử giấy khai sinh, trích lục khai tử khi thực hiện việc đăng ký khai sinh, đăng ký khai tử (mới) cho Phần mềm dịch vụ công liên thông với 2 nhóm thủ tục: Đăng ký khai sinh, đăng ký thường trú, cấp thẻ bảo hiểm y tế cho trẻ dưới 6 tuổi; đăng ký khai tử, xóa đăng ký thường trú, trợ cấp mai táng, hỗ trợ chi phí mai táng để triển khai thí điểm.

Đồng thời, nhằm tiếp tục đẩy mạnh cải cách giải quyết thủ tục hành chính lĩnh vực tư pháp - hộ tịch, Bộ Tư pháp đã soạn thảo, trình Chính phủ ban hành Nghị định 07/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của các nghị định trong lĩnh vực hộ tịch, quốc tịch, chứng thực. Một trong những điểm mới quan trọng, tạo thuận lợi cho người dân là thay đổi về xuất trình giấy tờ khi làm thủ tục đăng ký kết hôn và đăng ký khai sinh.

Theo quy định trước đây, người đăng ký kết hôn phải nộp bản chính Giấy xác nhận tình trạng hôn nhân, người yêu cầu đăng ký khai sinh (trường hợp cha, mẹ của trẻ đã đăng ký kết hôn) phải xuất trình Giấy chứng nhận kết hôn. Còn theo quy định mới, người đăng ký kết hôn và người yêu cầu đăng ký khai sinh sẽ không cần nộp hoặc xuất trình các loại giấy tờ tương ứng nêu trên.

Đồng thời, trường hợp người yêu cầu đã nộp bản điện tử Giấy chứng sinh hoặc cơ quan đăng ký hộ tịch đã khai thác được dữ liệu điện tử có ký số của Giấy chứng sinh thì không phải nộp bản giấy.

Ông Nguyễn Văn Lưỡng, trú tại phường Mễ Trì, quận Nam Từ Liêm, thành phố Hà Nội rất phấn khởi khi biết để làm thủ tục đăng ký khai sinh không cần phải nộp Giấy chứng nhận kết hôn nếu cha, mẹ trẻ em đã đăng ký kết hôn.

“Vợ chồng con trai tôi mới sinh cháu, vì con trai đi công tác, còn con dâu mới sinh còn yếu nên tôi sẽ đi đăng ký khai sinh cho cháu. Thật may vì thủ tục đã được đơn giản, tôi chỉ cần mang theo Giấy chứng sinh và giấy tờ tùy thân là có thể làm khai sinh, thẻ bảo hiểm y tế cho cháu.

Tôi mong thời gian tới, các thủ tục hành chính sẽ được đơn giản hơn nữa, Căn cước công dân đã tích hợp thông tin, nên người dân chỉ cần xuất trình Căn cước là tra cứu được đủ thông tin cá nhân cũng như làm được các thủ tục hành chính”, ông Lưỡng chia sẻ.

Trưởng phòng Tư pháp quận Ba Đình - bà Lê Thị Thu Hà đánh giá cao nhiều đổi mới trong Nghị định 07/2025/NĐ-CP, đem lại thuận tiện cho công dân như: Thực hiện tra cứu thông tin về tình trạng hôn nhân khi giải quyết hồ sơ đăng ký kết hôn, thông tin Giấy chứng nhận kết hôn của cha mẹ khi làm thủ tục đăng ký khai sinh cho trẻ trên cơ sở Dữ liệu quốc gia về dân cư hoặc Phần mềm đăng ký, quản lý hộ tịch, giúp công dân không phải xuất trình khi làm thủ tục.

Đồng thời, công dân không phải nộp Giấy Chứng sinh, Giấy Báo tử nếu đã có bản điện tử hoặc có dữ liệu điện tử có ký số của Giấy Chứng sinh, Giấy Báo tử mà chỉ cần cung cấp thông tin về Mã số Giấy Chứng sinh, Giấy báo tử, thông tin người mẹ, người chết mà không phải tải lên các giấy tờ này; hay Giấy xác nhận tình trạng hôn nhân đã cấp để đăng ký kết hôn nhưng bị mất, nay muốn đăng ký kết hôn với người khác thì không cần nộp lại giấy cũ, cơ quan đăng ký hộ tịch thực hiện tra cứu trên Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư hoặc phần mềm hộ tịch...

Phó Giám đốc Sở Tư pháp thành phố Hà Nội Phạm Thị Thanh Hương

Phó Giám đốc Sở Tư pháp thành phố Hà Nội Phạm Thị Thanh Hương cho hay, để thực hiện hiệu quả các chỉ đạo của Bộ Tư pháp và Thành ủy, UBND thành phố Hà Nội về đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, xây dựng nền hành chính phục vụ, bên cạnh việc hướng dẫn, chỉ đạo về chuyên môn cho cơ sở, Sở Tư pháp – cơ quan thường trực của Hội đồng Phối hợp phổ biến giáo dục pháp luật Thành phố còn đặc biệt chú trọng công tác tuyên truyền về lĩnh vực này.

Nhiều hình thức tuyên truyền với nội dung đơn giản, dễ hiểu, dễ nhớ được truyền tải qua trang thông tin điện tử, hội nghị, hội thảo, tọa đàm, qua báo, đài, trên các nền tảng mạng xã hội... đã giúp cán bộ, Nhân dân có thêm kiến thức về cải cách thủ tục hành chính lĩnh vực tư pháp, hộ tịch.

“Những đổi mới, cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực tư pháp - hộ tịch thời gian qua không chỉ góp phần giảm bớt gánh nặng thủ tục cho người dân mà còn được Thành phố đánh giá cao trong góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước”, bà Phạm Thị Thanh Hương cho biết.

Nội dung: Phương Thảo | Đồ họa: Đức Hà