Đổi mới sáng tạo là “chìa khóa” thành công

Trước hết, mối quan hệ giữa báo chí và độc giả đang được tái định hình từ một chiều sang hai chiều tương tác. Nhờ dữ liệu lớn, các tòa soạn không còn phục vụ một đám đông công chúng mơ hồ, mà có thể xây dựng cộng đồng độc giả cụ thể với hiểu biết sâu về từng cá nhân. Điều này tạo nền tảng cho các mô hình đăng ký linh hoạt và dịch vụ cá nhân hóa cao.

Báo Lao động Thủ đô ứng dụng công nghệ số trong các tác phẩm báo chí.

Theo dự đoán của các chuyên gia truyền thông số, sự trỗi dậy của những mô hình thuê bao cá nhân hóa được vận hành bởi AI, tương tự Netflix hay Spotify trong lĩnh vực tin tức nghĩa là, mỗi độc giả có thể có “gói nội dung” thiết kế riêng tùy theo nhu cầu. Ví dụ một người có thể đăng ký một gói chỉ gồm tin kinh tế chuyên sâu và bản tin tài chính cá nhân, người khác chọn gói tin quốc tế kèm bình luận thể thao... Đây là hướng đi tiềm năng để báo chí đa dạng hóa nguồn thu, thay vì chỉ dựa vào quảng cáo đại chúng. Trên thực tế, The New York Times đã học hỏi cách làm này. Họ tạo ra các gói nội dung đa dạng (tin tức, podcast, trò chơi ô chữ...) và dùng dữ liệu để quảng bá gói sản phẩm phù hợp đến từng phân khúc độc giả, góp phần giúp tờ báo đạt mốc 10 triệu thuê bao kỹ thuật số vào năm 2022.

Bên cạnh đó, dữ liệu lớn thúc đẩy báo chí đổi mới sản phẩm và kênh phân phối. Khi phân tích dữ liệu, các tòa soạn có thể phát hiện ra những định dạng nội dung mới phù hợp với thị hiếu. Chẳng hạn, nhận thấy giới trẻ muốn thông tin nhanh và trực quan, nhiều hãng tin đã đầu tư làm infographic, video ngắn, podcast tin tức… để cá nhân hóa theo thói quen sử dụng của từng nhóm độc giả. BBC sau khi khảo sát khán giả trẻ đã phát hiện họ hoặc muốn tin tức được tường thuật trực tiếp, hoặc muốn phân tích chuyên sâu có giá trị gia tăng . Từ đó, BBC đã ra mắt chuyên mục BBC Verify chuyên về xác minh tin tức và giải thích nguồn tin, cũng như chương trình BBC Indepth cung cấp các bài phân tích dài, những sản phẩm đáp ứng nhu cầu cho nhóm độc giả muốn hiểu biết cặn kẽ.

Trong khi đó, The Washington Post thì thu hút độc giả trẻ trên nền tảng tiktok với những video ngắn sáng tạo, dựa trên dữ liệu cho thấy hàng triệu người đang tiếp cận tin tức qua mạng xã hội này. Những ví dụ điển hình đó cho thấy dữ liệu lớn giúp các tòa soạn tin tức linh hoạt hơn trong sáng tạo nội dung, thay vì chỉ trung thành với khuôn mẫu truyền thống, họ có thể nhanh nhạy “bắt trend” và định dạng lại câu chuyện dưới nhiều hình thức mà độc giả mục tiêu yêu thích.

Một khía cạnh quan trọng khác là tái cấu trúc quy trình tòa soạn theo hướng “data-driven” (hướng dữ liệu). Các nghiên cứu gần đây chỉ ra nhiều tòa soạn quốc tế đã thiết lập các phòng phân tích dữ liệu và tuyển dụng chuyên gia dữ liệu làm việc song hành cùng nhà báo. Đơn cử như tại BBC, đã đưa đội ngũ kỹ thuật số vào làm việc ngay bên cạnh các phóng viên, biên tập viên, cùng nhau biên tập và “siêu tăng lực” cho nội dung số.

Nhiều chuyên gia cho rằng, cần coi trọng kỹ năng dữ liệu ngang với kỹ năng làm báo trong tòa soạn hiện đại, bởi lẽ cả hai bổ sung cho nhau để phục vụ tốt nhất cho công chúng. Dữ liệu giúp phát hiện đề tài và xu hướng, còn nhà báo mang đến tính nhân văn, chiều sâu và đạo đức nghề nghiệp. Sự kết hợp này cho phép mô hình tòa soạn “phòng tin + phòng lab” vận hành hiệu quả, tạo ra các sản phẩm vừa đảm bảo chất lượng nội dung, vừa tối ưu về cách tiếp cận độc giả.

Kết hợp sức mạnh công nghệ với giá trị cốt lõi của báo chí, sẽ giúp các sản phẩm báo chí hấp dẫn hơn và gần gũi hơn với từng độc giả.

Thảo luận về chủ đề này tại Hội thảo “Phát huy truyền thống báo chí cách mạng, tiên phong chuyển đổi số, đồng hành cùng đất nước tiến vào kỷ nguyên mới” diễn ra mới đây, nhiều chuyên gia lưu ý, việc cá nhân hóa nội dung không có nghĩa là chiều chuộng độc giả bằng mọi giá. Bởi báo chí vẫn mang sứ mệnh định hướng và cung cấp thông tin quan trọng cho xã hội. Do đó, các cơ quan báo chí cần điều tiết giữa thuật toán và giá trị cốt lõi của báo chí. Mặt khác, vấn đề bảo mật dữ liệu người dùng cũng phải được đặt lên hàng đầu.

Trong kỷ nguyên mới, dữ liệu lớn và cá nhân hóa nội dung chính là “chìa khóa” tương lai của báo chí. Dữ liệu là một tài sản chiến lược và cá nhân hóa nội dung như hướng phát triển chiến lược. Điều này đòi hỏi đầu tư vào hạ tầng dữ liệu, nhân lực công nghệ, cũng như xây dựng văn hóa tòa soạn linh hoạt, sẵn sàng thử nghiệm và học hỏi từ dữ liệu độc giả. Kết hợp sức mạnh công nghệ với giá trị cốt lõi của báo chí, sẽ giúp các sản phẩm báo chí hấp dẫn hơn và gần gũi hơn với từng độc giả. Đó là con đường để báo chí không chỉ tồn tại, mà còn phát huy vai trò dẫn dắt thông tin trong kỷ nguyên mới, đáp ứng kỳ vọng ngày càng cao của công chúng và củng cố vững chắc niềm tin của xã hội.