Đề xuất thí điểm Viện Kiểm sát nhân dân khởi kiện vụ án dân sự

Chiều 16/4, tiếp tục Chương trình Phiên họp thứ 44, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về việc thí điểm Viện Kiểm sát nhân dân (VKSND) khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công.

Viện trưởng VKSND tối cao Nguyễn Huy Tiến cho biết, Nghị quyết được xây dựng nhằm thực hiện thí điểm VKSND khởi kiện vụ án dân sự công ích nhằm bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương; tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn hiện nay.

Đồng thời đánh giá tính hiệu quả của cơ chế VKSND khởi kiện để bảo vệ quyền dân sự của chủ thể nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công trong trường hợp không có người khởi kiện. Trên cơ sở đó, sau khi kết thúc thí điểm sẽ tiến hành tổng kết, đưa ra đề xuất, kiến nghị phù hợp.

Viện trưởng VKSND tối cao Nguyễn Huy Tiến. Ảnh: Quốc hội

VKSND tối cao đề nghị Quốc hội cho phép điều chỉnh tên gọi của Nghị quyết thành: “Nghị quyết về việc thí điểm Viện kiểm sát nhân dân khởi kiện vụ án dân sự công ích” mà nội dung của Nghị quyết vẫn đáp ứng đúng yêu cầu của Bộ Chính trị tại Kết luận số 120-KL/TW ngày 22/01/2025. Đồng thời, đề nghị Quốc hội cho phép việc xây dựng Nghị quyết theo trình tự, thủ tục rút gọn...

Qua thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho biết, Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp tán thành sự cần thiết ban hành Nghị quyết và thống nhất với đề xuất xây dựng, ban hành theo trình tự, thủ tục rút gọn.

Về tên gọi của Nghị quyết, đa số ý kiến trong Thường trực Ủy ban đề nghị giữ tên “Nghị quyết về việc thí điểm VKSND khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công” để bao quát đầy đủ đối tượng được Nghị quyết điều chỉnh, phù hợp với Kết luận 120-KL/TW của Bộ Chính trị và Chương trình lập pháp năm 2025 đã được Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định.

Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cũng cơ bản tán thành với việc xác định các chủ thể thuộc nhóm dễ bị tổn thương và các lợi ích công được bảo vệ quy định tại dự thảo Nghị quyết.

Tuy nhiên, đề bảo đảm chặt chẽ, đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục nghiên cứu, làm rõ khái niệm “lợi ích công” với các khái niệm lợi ích quốc gia, dân tộc, lợi ích của Nhà nước, lợi ích công cộng để bao quát đầy đủ và thống nhất với quy định của pháp luật liên quan...

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định điều hành Phiên họp. Ảnh: Quốc hội

Phát biểu tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn khẳng định sự cần thiết ban hành Nghị quyết thí điểm, trong đó quy định cụ thể phạm vi, đối tượng, lĩnh vực áp dụng (như môi trường, an toàn thực phẩm, quyền của người chưa thành niên, trình tự khởi kiện và cơ chế phối hợp với Tòa án) đảm bảo phù hợp với Bộ luật Tố tụng dân sự hiện hành và các văn bản pháp luật liên quan.

Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý về giới hạn thí điểm, theo đó chỉ áp dụng tại một số địa phương có điều kiện thực hiện thí điểm; xác định thời gian thí điểm 2 năm hoặc 3 năm, sau đó tổng kết, nhân rộng.

Đặc biệt cần quan tâm đến nguồn nhân lực hiện có, tăng cường đào tạo về kỹ năng khởi kiện, thu thập chứng cứ và tham gia tố tụng dân sự. Cùng với đó, quan tâm phân bổ ngân sách để hỗ trợ thí điểm được đảm bảo; thiết lập cơ chế giám sát, phối hợp với cơ quan liên quan thành lập ban chỉ đạo và tổ công tác giám sát, đánh giá việc thí điểm thường xuyên, để đảm bảo tính minh bạch, khách quan…

Phát biểu kết luận nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định nêu rõ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cơ bản thống nhất với nội dung của dự thảo Nghị quyết và báo cáo thẩm tra sơ bộ.

Trên cơ sở ý kiến tại phiên họp, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị VKSND tối cao nghiên cứu tiếp thu để tiếp tục rà soát, chỉnh lý các quy định của dự thảo Nghị quyết đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất, khả thi, bám sát tinh thần đổi mới tư duy lập pháp, yêu cầu sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất giữ tên gọi của Nghị quyết là “Nghị quyết về việc thí điểm VKSND khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công” như đã xác định trong Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2025.

Nghiên cứu quy định cụ thể thứ tự ưu tiên các tiêu chí để xác định Tòa án có thẩm quyền xét xử vụ án dân sự do VKSND khởi kiện; rà soát, chỉnh lý các quy định về thẩm quyền khởi kiện; nhiệm vụ, quyền hạn của VKSND; các biện pháp kiểm tra, xác minh, thu thập thông tin, tài liệu, chứng cứ; căn cứ, điều kiện để VKSND quyết định khởi kiện; sự tham gia của người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan; nguyên tắc tiến hành hòa giải... bảo đảm chặt chẽ, phù hợp với quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự và các luật có liên quan...

Phương Thảo