Không phải những siêu anh hùng với áo choàng tung bay, cũng chẳng có những công cụ tối tân như trong các bộ phim giả tưởng, họ chỉ đơn thuần là những con người bình dị, mang trong mình một tình yêu mãnh liệt với môi trường và xã hội. Hằng tuần, hằng tháng họ sẵn sàng ngâm mình trong dòng nước ô nhiễm, cần mẫn thu gom và phân loại lượng rác khổng lồ, từng bước hồi sinh sự sống cho những dòng nước đen quánh bốc mùi xú uế.

Tôi biết đến Nguyễn Tiến Huy, sinh năm 1995, chủ nhiệm nhóm Hà Nội Xanh trong đận Hà Nội bước vào chuỗi ngày nắng nóng đỉnh điểm ở khoảng giữa tháng 2/2023. Đận ấy, ở chân Cầu Am (phường Vạn Phúc, quận Hà Đông), Huy và hơn chục bạn trẻ dầm mình trong dòng nước đen kịt, bạt ngàn những bọc rác, vỏ chai nhựa, vỏ hộp giấy... Những thứ rác ấy nổi lềnh phềnh, bốc mùi hôi thối đến mức chẳng ai muốn lại gần. Thế nhưng, những người trẻ đầy nhiệt huyết vẫn thầm lặng, cần mẫn làm sạch con nước đen đặc.

Mới đây, sau nhiều lần hẹn, tôi gặp lại Nguyễn Tiến Huy. Trông Huy vẫn vậy, vẫn tràn đầy khát khao tuổi trẻ và sự bản lĩnh, mong muốn cống hiến, muốn làm sạch đẹp môi trường Thủ đô. Huy kể, anh sinh ra ở một ngôi làng thuần nông thuộc xã Tân Phong (huyện Ninh Giang, Hải Dương). Năm 2013 Huy lần đầu tiên đặt chân lên Hà Nội để theo học. Thấy phố phường tấp nập, nhộn nhịp Huy, cảm thấy rất thích thú. Huy thuê trọ cùng một người bạn ở khu vực đường Kim Giang (quận Hoàng Mai) ven sông Tô Lịch. Cứ đến buổi chiều khi mọi người ở khu trọ về phòng, họ lại đóng cửa kín mít, không phải vì không thích giao tiếp với nhau mà vì mùi thối từ nước sông Tô Lịch bốc lên vô cùng khó chịu.

Huy đi khảo sát xung quanh và nhận ra rằng, một số công viên ven sông Tô Lịch cũng rất ít người vào vui chơi hoặc họ luôn đeo khẩu trang để tránh mùi. Những người quanh khu vực bảo với anh rằng, cách đây tầm 50 năm, Tô Lịch cũng trong xanh như các con sông ở quê. Thế nhưng gần đây, Hà Nội đô thị hóa mạnh mẽ, người dân xả nước thải, rác xuống sông nên mới ô nhiễm thế này. Nghĩ bản thân cần phải làm một điều gì đó, Huy đã gọi điện, vận động bạn bè để nói về kế hoạch tổ chức nhóm đi dọn rác. Người ủng hộ có nhưng người ngăn cản cũng không ít. Nhưng bằng quyết tâm, bằng sức trẻ, Huy và những người bạn của mình mày mò đi mua đồ bảo hộ và triển khai thu gom rác ở kênh mương. Những buổi đi vớt rác đầu tiên cứ tự nhiên được triển khai như vậy. “Tôi còn nhớ mãi bước chân đầu tiên khi lội xuống nước, lúc đó mùi rác xộc thẳng vào mũi làm cay mũi rất khó chịu, cho dù tôi đã đeo tới 2 khẩu trang. Sau 3 tiếng vớt rác, chúng tôi đưa lên bờ được khoảng 100 kg rác, cảm giác rất hạnh phúc”, Huy nói.

“Thủ lĩnh” Hà Nội Xanh chia sẻ, mỗi lần dọn rác tại các công trình, thành viên câu lạc bộ thường vớt được trung bình từ 10-30 tấn rác thải, ngoài các rác thải sinh hoạt, túi nilong, rất nhiều lần các thành viên phải đối mặt với những loại rác thải nguy hiểm như: Mảnh sành, bơm kim tiêm đã qua sử dụng...

Được biết, Hà Nội Xanh đến thời điểm hiện tại có hơn 1.000 tình nguyện viên. Nhóm đa phần là các bạn học sinh, sinh viên, ngoài ra có những người trẻ đã đi làm hay người đã có gia đình… Không kể độ tuổi, nghề nghiệp hay địa vị xã hội, đến với nhóm thiện nguyện này, mọi người đều mang trong mình một tình yêu môi trường, vì một môi trường xanh - sạch - đẹp.

Hoạt động của Hà Nội Xanh hiện vẫn đang duy trì đều đặn vào mỗi cuối tuần. Hàng trăm “điểm đen” rác thải đã được Nguyễn Tiến Huy và nhóm của mình xử lý, trả lại màu xanh cho môi trường. Một số dự án tiêu biểu trong năm 2024 được Hà Nội Xanh triển khai hiệu quả như: Dự án dọn rác tại xã Dương Quang (huyện Gia Lâm), xã Song Phương (Hoài Đức), cầu Mậu Lương (phường Kiến Hưng, quận Hà Đông), cầu Long Biên, kênh dài dọc trường tiểu học An Khánh… Ngoài ra, Hà Nội Xanh còn triển khai thành công dự án đặt phao chắn rác số 1 tại cầu Mậu Lương, điểm phao chắn rác số 2,3 tại xã Song Lãng (huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình)… Những cố gắng của Nguyễn Tiến Huy và các tình nguyện viên đã được đền đáp xứng đáng, khi nhóm Hà Nội xanh được Ban Chấp hành Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh trao tặng Giải thưởng Tình nguyện quốc gia năm 2023.

Ngoài Hà Nội Xanh, có một nhóm người trẻ đã dành “cả thanh xuân” để thu gom rác, quét dọn đường phố bảo vệ môi trường đó là nhóm Tagom. Tagom là một dự án được thành lập vào tháng 6/2022, với mục tiêu thúc đẩy hoạt động phân loại rác tại nguồn thông qua thực hành liên tục, qua đó hướng tới xây dựng thói quen tiêu dùng có trách nhiệm và lối sống bền vững hơn cho cộng đồng. Cái tên Tagom có nghĩa là “Ta” cùng thu “gom” rác thải, bảo vệ môi trường sạch đẹp. Hoạt động của Tagom tập trung vào rác và phân loại rác tại nguồn.

Tương tự, tại Hà Nội còn có nhóm bạn trẻ chuyên tổ chức các chương trình thu gom rác mang tên Hội Yêu Rác. Tháng 10/2024, Hội Yêu Rác đã tổ chức thành công chiến dịch trả lại màu xanh cho sông Hồng, quy tụ hơn 800 tình nguyện viên. Anh Phạm Văn Hiếu (Thường Tín, Hà Nội) là một trong những thành viên tham gia chiến dịch chia sẻ, bản thân anh có hơn 70 lần hiến máu, hiến tiểu cầu tình nguyện. Đam mê thiện nguyện nên ngay khi biết đến chiến dịch trả lại màu xanh cho sông Hồng, anh và các bạn của mình đã ngay lập tức đăng ký tham gia.

Được biết, bên cạnh dọn dẹp rác thải, Hội Yêu Rác còn triển khai các dự án đắp đường, trồng cây xanh nhằm phục hồi và bảo vệ hệ sinh thái. Các đợt trồng cây được tổ chức thường xuyên, với sự tham gia của các tình nguyện viên ở mọi lứa tuổi (trung bình 50-70 người tham gia một hoạt động), không chỉ góp phần giảm thiểu ô nhiễm không khí mà còn đóng góp vào công cuộc bảo tồn đa dạng sinh học.

Hà Nội hiện đang phải nỗ lực rất lớn trước áp lực về gia tăng dân số, tốc độ đô thị hóa, ô nhiễm môi trường và biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, từ những Câu lạc bộ, nhóm, hội, phong trào bảo vệ môi trường được lan rộng. Đặc biệt, hưởng ứng phong trào thi đua “Sáng - Xanh - Sạch - Đẹp” của Ủy ban nhân dân Thành phố, nhiều địa phương đã đồng bộ các giải pháp như: Khuyến khích nhân rộng các mô hình, sáng kiến hay của người dân trong công tác đảm bảo vệ sinh môi trường ở các tổ dân phố; xây dựng mỗi Tổ dân phố một điểm check-in “Góc phố xanh”.

Quận Tây Hồ là ví dụ. Theo đó, hằng tuần Ban Thường vụ Quận ủy Tây Hồ tổ chức giao ban trực tuyến với Đảng ủy các phường với chuyên đề “60 phút vì Tây Hồ xanh”. 8/8 phường đã và đang triển khai thực hiện hiệu quả chuyên đề “60 phút vì Tây Hồ xanh”. Tại phường Quảng An, mỗi người dân, mỗi gia đình, mỗi đơn vị chủ động bảo vệ môi trường, giữ gìn ngõ phố “Sáng - Xanh - Sạch - Đẹp”; “Tổ liên gia tự quản phòng cháy, chữa cháy và bảo vệ môi trường” đã được thành lập. Đặc biệt, mỗi tổ dân phố trên địa bàn phường sẽ lựa chọn 1 địa điểm phù hợp để xây dựng thành điểm check-in “Góc phố xanh” tiêu biểu.

Tại phường Thụy Khuê, công tác đảm bảo vệ sinh môi trường cũng được chú trọng. Ông Lê Văn Thủy, Chủ tịch Ủy ban nhân dân phường cho biết, Ủy ban nhân dân phường đã tuyên truyền cho cán bộ, đảng viên và nhân dân nghiêm túc thực hiện tổng vệ sinh vào sáng thứ Bảy hằng tuần; phối hợp với công ty vệ sinh môi trường tổ chức thu gom rác đúng giờ, vận động nhân dân đổ rác đúng giờ, đúng nơi quy định. Phường Thụy Khuê cũng xây dựng Nghị quyết chuyên đề, phân công trách nhiệm cụ thể đối với từng tổ dân phố, theo dõi từng tổ để chấm điểm chéo đối với công tác giữ gìn vệ sinh môi trường hằng tuần.

Tương tự, hưởng ứng phong trào thi đua “Sáng - xanh - sạch - đẹp” các cấp Hội phụ nữ thị xã Sơn Tây ra quân tổng vệ sinh môi trường với chủ đề "Ngày cuối tuần xanh" tháng 3 năm 2025 tại tuyến phố đi bộ Thị xã Sơn Tây và tại các điểm trên địa bàn xã, phường với sự ra quân hưởng ứng của hơn 1.000 hội viên tham gia. Không chỉ là hoạt động hưởng ứng phong trào, trong tháng 3 mà đây còn là hoạt động thường xuyên của các cấp hội phụ nữ trên địa bàn Thị xã Sơn Tây giúp cho cảnh quan, môi trường của thị xã ngày càng sáng - xanh - sạch - đẹp.

Trở lại câu chuyện những nhóm bạn trẻ thầm lặng hồi sinh môi trường Thủ đô, Nguyễn Tiến Huy bảo với tôi, hơn 1.000 tình nguyện viên Hà Nội Xanh bỏ mặc những lời bàn tán “ăn cơm nhà vác tù và hàng tổng” hay “vô công rồi nghề”. Tất thảy đều tình nguyện đi “bảo vệ không công” cho những con sông, kênh mương từ ô nhiễm trở lại với sắc xanh môi trường.

Nhìn vào sự cống hiến vô tư vì môi trường của những bạn trẻ trong nhóm Hà Nội Xanh, Hội Yêu Rác, nhóm Tagom… tôi thầm nghĩ, nếu những bác sĩ ở bệnh viện cố gắng giành lại sự sống cho bệnh nhân, hồi sinh mạch đập cho người bệnh thì những bạn trẻ sống giữa Thủ đô cũng tựa như những “bác sĩ” đang cố gắng hồi sinh “mạch đập” cho môi trường. Những người trẻ ấy họ tựa như những người hùng thầm lặng, không chỉ giúp lan tỏa tinh thần yêu môi trường đến với mọi người mà còn như một hiệu ứng khi đã có rất nhiều những dự án, những nhóm thanh niên tình nguyện ở trên mọi miền Tổ quốc ra đời cũng với tinh thần giải cứu môi trường, hồi sinh những dòng sông, kênh, mương ô nhiễm. Đây là một dấu hiệu tích cực và đáng mừng, không những cổ vũ tinh thần mà còn là một nguồn động lực, lan tỏa tinh thần yêu chuộng môi trường sống đến với mọi người, đặc biệt là thế hệ trẻ. Chính bởi tinh thần lạc quan, không sợ khó không sợ khổ cùng nụ cười luôn nở trên môi đã làm tan đi bao khó khăn, giúp các bạn trẻ luôn trong tinh thần thoải mái khi tình nguyện, bất kể thời gian.

------------------------------------

Nội dung: Đinh Luyện - Thiết kế: P.Thắng