Luật Thủ đô 2024 đã trao cho Hà Nội nhiều cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội về phát triển văn hóa. Không để cơ hội trôi qua, thành phố Hà Nội đã nhanh chóng cụ thể hóa bằng các nghị quyết, đề án, chương trình hành động, khẳng định quyết tâm chính trị trong việc đưa văn hóa trở thành động lực phát triển bền vững.

Đặc biệt, Hội đồng nhân dân (HĐND) Thành phố đã thông qua các nghị quyết về Trung tâm công nghiệp văn hóa, Khu phát triển thương mại và văn hóa… đang được kỳ vọng sẽ khơi mở những “cơ hội mới - giá trị mới” cho xây dựng, phát triển văn hóa của Thủ đô.

Mục tiêu phát triển Thủ đô Hà Nội là thành phố “Văn hiến - Văn minh - Hiện đại” được Bộ Chính trị đề ra trong Nghị quyết số 15-NQ/TƯ ngày 5/5/2022 về “Phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”.

Tại Nghị quyết số 30-NQ/TƯ, ngày 23/11/2022 của Bộ Chính trị về “Phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng Đồng bằng sông Hồng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045” cũng đã xác định: “Phát triển Thủ đô xứng tầm với truyền thống ngàn năm văn hiến Thăng Long - Hà Nội, thực sự là trung tâm hội tụ, kết tinh văn hóa của cả nước”.

Thể chế hóa các nghị quyết của Đảng, Quốc hội đã ban hành Luật Thủ đô 2024, xác định đặc trưng của văn hóa Thủ đô và đặt văn hóa vào vị trí xứng đáng trong xây dựng và phát triển Thủ đô, với nhiều chính sách ưu đãi, vượt trội, đặc thù, lần đầu tiên được áp dụng cho Hà Nội.

Luật quy định việc bảo vệ và phát triển văn hóa Thủ đô phải xứng tầm với truyền thống nghìn năm Thăng Long - Hà Nội; xây dựng Hà Nội là trung tâm hội tụ, kết tinh văn hóa của cả nước; xây dựng văn hóa người Hà Nội hào hoa, thanh lịch, nghĩa tình, văn minh, tiêu biểu cho văn hóa, lương tri và phẩm giá con người Việt Nam.

Sau khi Luật Thủ đô 2024 có hiệu lực thi hành, trong hơn nửa năm qua, mặc dù bộn bề công việc sắp xếp tổ chức bộ máy, thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp…, nhưng thành phố Hà Nội vẫn đảm bảo tiến độ xây dựng, ban hành các văn bản cụ thể hóa, hướng dẫn thi hành Luật, đảm bảo cho các chính sách văn hóa đi vào cuộc sống.

Tạo cơ sở cho việc triển khai Luật Thủ đô 2024, HĐND Thành phố đã ban hành một loạt các nghị quyết: Nghị quyết ban hành danh mục các khu vực, di tích, di sản, công trình cần tập trung nguồn lực để bảo vệ, phát huy giá trị văn hóa; danh mục ô phố, tuyến phố đặc trưng, có giá trị văn hóa, lịch sử, danh mục công trình kiến trúc có giá trị để phục hồi, bảo vệ, phát huy giá trị trên địa bàn thành phố Hà Nội (đợt 1) (Thực hiện khoản 3, khoản 4, Điều 21 Luật Thủ đô); Nghị quyết về khu phát triển thương mại và văn hóa (thực hiện khoản 8 Điều 21 Luật Thủ đô); Nghị quyết quy định về tổ chức và hoạt động của trung tâm công nghiệp văn hóa (thực hiện khoản 7 Điều 21 Luật Thủ đô)… Đây là cơ sở quan trọng của việc phát triển văn hóa nói chung, công nghiệp văn hóa nói riêng, là nền tảng để đưa văn hóa thành nguồn lực phát triển Thủ đô.

Hà Nội cũng là địa phương đầu tiên của cả nước ban hành nghị quyết chuyên đề về phát triển công nghiệp văn hóa (Nghị quyết số 09-NQ/TU của Thành ủy Hà Nội về phát triển công nghiệp văn hóa trên địa bàn Thủ đô giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045). Nghị quyết xác định phát triển công nghiệp văn hóa là ưu tiên trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, với mục tiêu trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, đem lại nhiều việc làm và thu nhập cho người dân.

Chủ động chờ đón Luật Thủ đô có hiệu lực, từ cuối năm 2024, lãnh đạo UBND Thành phố đã tổ chức một số cuộc đối thoại tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy sản xuất kinh doanh trong lĩnh vực văn hoá với lãnh đạo các doanh nghiệp, hợp tác xã, làng nghề, hộ sản xuất kinh doanh. Đồng thời, tổ chức nhiều hội thảo, tọa đàm, lấy ý kiến các chuyên gia, nhà khoa học, nhà nghiên cứu về việc thành lập Trung tâm công nghiệp văn hóa và các khu phát triển thương mại - văn hóa… để tìm ra giải pháp hữu hiệu đưa văn hóa thành động lực phát triển kinh tế - xã hội Thủ đô.

“Điều đáng mừng là Thành phố không để các quy định trong luật chỉ nằm trên giấy, mà đang nỗ lực cụ thể hóa bằng các nghị quyết, chương trình hành động mạnh mẽ, trong đó có hai nghị quyết rất đáng chú ý vừa được HĐND Thành phố thông qua về Trung tâm công nghiệp văn hóa và Khu phát triển thương mại và văn hóa.

Đây không chỉ là những thiết kế chính sách mới về mặt thể chế, mà còn là sự thể hiện quyết tâm xây dựng văn hóa trở thành một trụ cột phát triển của Hà Nội”, PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên là đại biểu Quốc hội chuyên trách tại Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội nhìn nhận.

Đây cũng là bước đi mang tính chiến lược, thể hiện tầm nhìn dài hạn của Hà Nội trong việc đưa văn hóa từ vai trò nền tảng trở thành động lực phát triển. Hai nghị quyết này không chỉ tạo hành lang pháp lý cho sự hình thành và vận hành của các thiết chế văn hóa - kinh tế mới, mà còn mở ra không gian phát triển mới cho các ngành công nghiệp văn hóa Thủ đô.

Cũng theo PGS.TS Bùi Hoài Sơn, từ góc độ giám sát của một đại biểu Quốc hội, ông nhận thấy Hà Nội đang thể hiện tinh thần chủ động, cầu thị và rất nghiêm túc trong việc triển khai các chính sách văn hóa được quy định trong Luật Thủ đô 2024.

Thành phố đã nhanh chóng cụ thể hóa các quy định của Luật bằng nhiều đề án, chương trình hành động, trong đó có những nội dung thể hiện tư duy rất mới về văn hóa, không chỉ là bảo tồn, giữ gìn, mà còn là phát triển, sáng tạo và lan tỏa. Việc HĐND Thành phố ban hành Nghị quyết về phát triển công nghiệp văn hóa và thương mại - văn hóa là một bước đi tiêu biểu cho nỗ lực này.

Đáng quan tâm, Thành phố đang có những bước chuyển đáng ghi nhận như: Phân cấp mạnh hơn cho cơ sở; tổ chức lại các thiết chế theo hướng tinh gọn, hiệu quả; và quan trọng là không coi văn hóa là “sự vụ” mà đưa vào trong chiến lược phát triển toàn diện của Thủ đô. Các nội dung như nâng cấp hệ thống bảo tàng, xây dựng không gian sáng tạo, quy hoạch di sản, tổ chức lễ hội theo hướng chuyên nghiệp, đều được đưa vào chương trình hành động cụ thể. Đây là điều rất tích cực.

“Điều đáng mừng nữa là trong quá trình giám sát, chúng tôi nhận thấy Hà Nội đã bắt đầu đổi mới tư duy quản lý văn hóa, không còn chỉ là “xin - cho” hay “bao cấp” mà hướng tới đặt hàng, đấu thầu, xã hội hóa và hợp tác công tư. Việc chuyển giao một số nhiệm vụ sang mô hình tự chủ, hoặc liên kết với các doanh nghiệp sáng tạo đang mở ra cách tiếp cận mới, phù hợp với định hướng của Luật Thủ đô”, PGS.TS Bùi Hoài Sơn nói.

Bà Dương Minh Ánh, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Hội đồng trường, Trường Cao đẳng Nghệ thuật Hà Nội, Ủy viên là đại biểu Quốc hội hoạt động kiêm nhiệm của Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội cũng chia sẻ, qua tiếp xúc cử tri, bà nhận thấy cử tri đánh giá rất cao thành phố Hà Nội đang có những bước đi tích cực trong việc thể chế hoá các nội dung của Luật Thủ đô, đặc biệt trong lĩnh vực văn hoá, một lĩnh vực được xem là trụ cột quan trọng trong quá trình xây dựng bản sắc và năng lực cạnh tranh của Thủ đô trong thời kỳ hội nhập sâu rộng.

Việc HĐND thành phố Hà Nội vừa thông qua một loạt Nghị quyết quan trọng liên quan đến phát triển văn hoá, như Nghị quyết về khu phát triển thương mại và văn hoá, hay Nghị quyết về tổ chức và hoạt động của Trung tâm công nghiệp văn hoá, cho thấy một hướng tiếp cận mới: chuyển từ tư duy quản lý hành chính văn hoá sang tư duy phát triển văn hoá như một ngành kinh tế sáng tạo, có đóng góp trực tiếp vào tăng trưởng bền vững và nâng cao đời sống tinh thần của người dân.

“Các chính sách này không chỉ mang tính định hướng mà còn thể hiện sự quyết liệt trong hành động. Ví dụ, việc thành lập Trung tâm công nghiệp văn hoá không chỉ là bước đầu tư vào hạ tầng mềm mà còn là một cơ chế thúc đẩy kết nối nguồn lực sáng tạo, doanh nghiệp văn hoá và các ngành liên quan.

Bên cạnh đó, các chính sách hỗ trợ tài chính, ưu đãi thuế, hoặc khuyến khích đầu tư vào các sản phẩm văn hoá số, không gian sáng tạo… đang góp phần hình thành một hệ sinh thái công nghiệp văn hoá năng động cho Hà Nội”, đại biểu Quốc hội Dương Minh Ánh nhìn nhận.

Từ thực tiễn hoạt động quản lý, Giám đốc Trung tâm Hoạt động Văn hóa khoa học Văn Miếu - Quốc Tử Giám Lê Xuân Kiêu cho rằng, các Nghị quyết về chính sách phát triển văn hoá của HĐND Thành phố đã đáp ứng nhu cầu của thực tiễn và có ý nghĩa quan trọng đối với sự phát triển của công nghiệp văn hóa của Hà Nội.

Các nghị quyết tạo hành lang pháp lý và cơ chế hoạt động rõ ràng, giúp cho các trung tâm công nghiệp văn hóa có cơ sở pháp lý để triển khai các hoạt động, liên kết với các tổ chức trong và ngoài nước, là căn cứ để quản lý, phân bổ ngân sách, nhân sự, đầu tư cơ sở hạ tầng cũng như vận hành bộ máy một cách minh bạch, hiệu quả.

Đồng thời, thúc đẩy sáng tạo, đổi mới trong lĩnh vực văn hóa, tạo điều kiện để các cá nhân, tổ chức, nghệ sĩ, doanh nghiệp văn hóa phát triển sản phẩm văn hóa sáng tạo, ứng dụng công nghệ mới, thúc đẩy thị trường hàng hóa và dịch vụ văn hóa. Thông qua đó, góp phần phát triển kinh tế dựa trên giá trị văn hóa.

Cùng với đó, tạo điều kiện để sắp xếp bộ máy, tinh gọn, hiệu quả, hình thành bộ phận chuyên môn, tập hợp nhân sự về phát triển công nghiệp văn hóa theo mô hình Trung tâm công nghiệp văn hóa. Tháo gỡ vướng mắc về khai thác tài sản công, người đứng đầu đơn vị sự nghiệp công lập được quyết định sử dụng tài sản công vào mục đích liên doanh liên kết, cho thuê theo quy định của pháp luật, phù hợp với chức năng, nhiệm vụ.

Bên cạnh đó, theo ông Lê Xuân Kiêu, sẽ tạo điều kiện thuận lợi để huy động các nguồn lực của xã hội cả về tài chính, công nghệ, nhân lực để phát triển các sản phẩm công nghiệp văn hóa, xây dựng trung tâm công nghiệp văn hóa…

Phó Chủ tịch Thường trực UBND Thành phố Lê Hồng Sơn cho hay, trong năm 2025, Hà Nội cần xây dựng từ 1-2 trung tâm công nghiệp văn hóa. Cùng với đó, cần phát triển các hạ tầng văn hóa như xây dựng các nhà hát, sân vận động, trung tâm thể thao thành các công trình văn hóa, thể thao tiêu biểu của Thủ đô. Về nguồn nhân lực, cần phải có những người làm quản lý văn hóa tốt, phải có cơ chế hỗ trợ đội ngũ văn nghệ sĩ…

Triển khai thực hiện Nghị quyết của HĐND Thành phố, Phó Chủ tịch thường trực UBND Thành phố Hà Nội Lê Hồng Sơn cũng đã làm việc với phường Cửa Nam về triển khai trung tâm công nghiệp văn hóa trên địa bàn phường. Ông Lê Hồng Sơn đề nghị phường Cửa Nam thành lập dự án Trung tâm Thương mại - Văn hoá; trong đó, giao rõ nhiệm vụ cho sở, ngành, phường; nghiên cứu kỹ các phương án triển khai, có thời hạn và trách nhiệm rõ ràng, tiến độ và lộ trình thực hiện…

Cửa Nam là nơi hội tụ giá trị văn hóa - lịch sử - cách mạng đặc sắc và phong phú bậc nhất Hà Nội, với tổng số 23 di tích, trong đó có 10 di tích lịch sử văn hóa - kiến trúc - nghệ thuật (các đình - đền, chùa); 13 di tích cách mạng - kháng chiến (5 đã xếp hạng, 8 đã gắn biển). Trong đó, có các di tích tôn giáo, tín ngưỡng rất có giá trị.

Trên địa bàn phường có nhiều di tích cách mạng là nơi diễn ra hoặc gắn với những sự kiện có ý nghĩa lịch sử đặc biệt đối với sự ra đời và phát triển của Đảng Cộng sản Việt Nam (các địa chỉ đỏ). Phường Cửa Nam cũng là nơi có nhiều công trình biệt thự nhất Thành phố với 423 biệt thự, trong đó biệt thự nhóm 1 có 76 biệt thự; biệt thự nhóm 2 có 143 biệt thự; biệt thự nhóm 3 có 204 biệt thự. Địa bàn phường cũng là nơi đặt Trụ sở làm việc của 8 Bộ, ngành, các cơ quan ngang bộ quan trọng…

Vì vậy, Phó Chủ tịch UBND phường Cửa Nam Trịnh Ngọc Trâm cho hay, phường Cửa Nam có đầy đủ điều kiện để sẵn sàng triển khai thực hiện các Nghị quyết của HĐND Thành phố, chỉ đạo của UBND Thành phố về thực hiện phát triển Trung tâm công nghiệp văn hoá trên địa bàn phường…

Nội dung: Phương Thảo | Đồ họa: Quốc Nam