Lưu giữ hồn dân tộc qua di sản văn hóa dân gian

Nhiều loại hình nghệ thuật độc đáo

Huyện Phú Xuyên nằm ở phía Nam thủ đô Hà Nội, là một trong những địa phương có nền văn hóa lâu đời và phong phú. Với hơn 120 di tích lịch sử văn hóa được xếp hạng, Phú Xuyên là một trong những nơi sở hữu giá trị văn hóa vật thể đáng quý. Tuy nhiên, điều làm Phú Xuyên đặc biệt hơn cả chính là các di sản văn hóa phi vật thể, những giá trị tinh thần không thể thay thế đã gắn bó mật thiết với đời sống người dân nơi đây.

Nói đến văn hóa Phú Xuyên, không thể không nhắc đến hai loại hình nghệ thuật đặc trưng: Hò Cửa Đình và Múa hát Bài Bông, những tiết mục biểu diễn chỉ còn được lưu truyền tại thôn Phú Nhiêu, xã Quang Hà. Đây là hai biểu diễn nghệ thuật gắn liền với các lễ hội đình làng, mang đậm yếu tố tín ngưỡng, thể hiện sự kính trọng đối với tổ tiên và thần linh. Theo các bậc cao niên trong làng, ngày xưa, các vua chúa thường xuyên ghé thăm làng Phú Nhiêu để tham dự các hội hè, chiêm ngưỡng những màn trình diễn này.

Hò Cửa Đình và Múa hát Bài Bông được xem là những sản phẩm nghệ thuật độc đáo, không chỉ có giá trị về mặt tinh thần mà còn là minh chứng cho sự đoàn kết và lòng tự hào của người dân làng Phú Nhiêu. Tuy nhiên, vì tính chất lễ nghi của chúng, những màn biểu diễn này chỉ diễn ra trong những dịp đặc biệt, khi làng mở hội. Điều này khiến cho nghệ thuật này càng trở nên thiêng liêng và quý giá.

Hò Cửa Đình ở thôn Phú Nhiêu (Ảnh: T.Xuân)

Một trong những đặc điểm nổi bật của Phú Nhiêu là thế hệ trẻ tại đây vẫn rất say mê với các loại hình nghệ thuật dân gian. Các em học sinh không chỉ được nghe ông bà kể về những giá trị văn hóa này mà còn được tham gia các lớp dạy hát, múa ngay từ khi còn nhỏ. Điều này không phải nơi nào cũng có được, khi mà ở nhiều vùng quê khác, thế hệ trẻ ngày càng ít quan tâm đến các di sản văn hóa dân gian.

Ngoài Phú Nhiêu, các địa phương khác trong Phú Xuyên cũng có những loại hình nghệ thuật dân gian độc đáo, trong đó phải kể đến hát trống quân - một đặc sản văn hóa của vùng đồng bằng Bắc Bộ, hiện chỉ còn lưu truyền ở thôn Phúc Lâm, xã Phúc Tiến. Hát trống quân được xem là hình thức giải trí tinh thần của những người nông dân sau những ngày làm việc vất vả trên cánh đồng.

Lời hát trống quân mang đậm tính chất lạc quan, vui tươi, giúp người dân giải tỏa căng thẳng và mệt mỏi. Điểm đặc biệt ở hát trống quân Phúc Lâm là việc kết hợp nhịp nhàng giữa lời hát và tiếng trống. Trong lời hát luôn xuất hiện từ “thời”, tạo ra một sự kết nối đặc biệt giữa người hát và nhịp trống. Theo bà Nguyễn Thị Lan, một thành viên trong Câu lạc bộ hát trống quân Phúc Lâm, những làn điệu này như một phần không thể thiếu trong cuộc sống của bà con nơi đây: “Hát trống quân không chỉ là âm nhạc, nó là một phần tinh thần của cả làng, giúp chúng tôi xua tan những lo toan trong cuộc sống thường nhật”.

Câu lạc bộ hát trống quân ở Phúc Lâm hiện có gần 30 thành viên, với đủ mọi lứa tuổi, từ các cụ già ngoài 90 tuổi đến các em nhỏ mới 8 tuổi. Việc duy trì hoạt động này đã góp phần không nhỏ trong việc bảo tồn một di sản quý báu của Phú Xuyên, đồng thời tạo cơ hội cho các thế hệ trẻ hiểu và yêu mến các giá trị văn hóa truyền thống.

Ý thức bảo tồn di sản văn hóa trong cộng đồng

Sự thành công trong việc bảo tồn các di sản văn hóa phi vật thể của Phú Xuyên không chỉ đến từ nỗ lực của chính quyền mà còn nhờ vào sự tham gia tích cực của người dân. Mỗi người dân Phú Xuyên đều nhận thức rõ tầm quan trọng của việc gìn giữ những giá trị văn hóa truyền thống, đặc biệt là trong bối cảnh xã hội ngày càng hiện đại hóa.

Ông Nguyễn Văn Thanh, một người dân sống tại thôn Phú Nhiêu, chia sẻ: “Tôi sinh ra và lớn lên ở đây, từ bé đã được nghe ông bà kể về các làn điệu hò, hát, các trò chơi dân gian. Chúng tôi coi đó là tài sản vô giá, không chỉ của riêng gia đình mà là của cả làng, cả xã. Chúng tôi phải làm mọi cách để bảo vệ và gìn giữ những giá trị đó, để truyền lại cho các thế hệ sau”.

Bên cạnh đó, huyện Phú Xuyên cũng đã có những chính sách và chương trình hỗ trợ việc bảo tồn các di sản văn hóa. Cụ thể, huyện đã huy động toàn bộ hệ thống chính trị cùng tham gia vào công tác bảo vệ di sản, như việc thành lập các câu lạc bộ văn hóa, phối hợp với các đoàn thể và chính quyền cơ sở tổ chức các hoạt động truyền dạy các làn điệu dân gian. Huyện cũng đã triển khai các mô hình tự quản về an ninh trật tự, giúp duy trì sự ổn định và an lành cho cộng đồng.

Huyện Phú Xuyên sẽ tiếp tục đầu tư để bảo về và phát huy các di sản văn hóa phi vật thể.

Trong thời gian tới, huyện Phú Xuyên sẽ tiếp tục đầu tư để bảo tồn và phát huy các di sản văn hóa phi vật thể. Phú Xuyên xác định việc gìn giữ văn hóa dân gian không chỉ là trách nhiệm của chính quyền mà còn là nhiệm vụ của mỗi công dân. Mọi người dân đều có trách nhiệm bảo vệ và phát huy những giá trị đó, không chỉ vì bản thân mà còn vì thế hệ tương lai.

Bên cạnh việc phát triển kinh tế, Phú Xuyên đặt mục tiêu phát triển bền vững, coi văn hóa là nền tảng và là sức mạnh nội sinh để đạt được sự phát triển toàn diện. Huyện cũng cam kết tiếp tục hỗ trợ các hoạt động nghệ thuật trong cộng đồng, khôi phục và phát huy những di sản văn hóa phi vật thể, đồng thời tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại để xây dựng một môi trường văn hóa lành mạnh, giàu tính nhân văn...

Huyện Phú Xuyên với những di sản văn hóa phong phú và đa dạng, không chỉ là nơi bảo tồn các giá trị truyền thống mà còn là minh chứng cho sự sống động của văn hóa dân gian. Những hình thức nghệ thuật như Hò Cửa Đình, Múa hát Bài Bông hay Hát trống quân không chỉ là sản phẩm của quá khứ, mà còn là cầu nối giữa các thế hệ, là niềm tự hào và làn gió mới trong việc gìn giữ di sản văn hóa của cộng đồng.

H.Duy - T.Xuân