DolphinGemma - AI đầu tiên giúp con người “hiểu” được tiếng cá heo

Dự án này là kết quả hợp tác giữa Google, nhóm Dự án Cá heo hoang dã (Wild Dolphin Project - WDP) và Viện Công nghệ Georgia. Mục tiêu của nhóm nghiên cứu là sử dụng trí tuệ nhân tạo để phân tích và hiểu rõ hơn những âm thanh mà cá heo phát ra, từ đó tiến gần hơn đến khả năng thiết lập cuộc hội thoại thực sự giữa người và cá heo.

Cá heo từ lâu đã được biết đến với khả năng giao tiếp thông qua một hệ thống âm thanh phức tạp gồm tiếng huýt, tiếng rít và các sóng siêu âm. Chúng sử dụng âm thanh để gọi bạn bè, tìm kiếm thức ăn, tán tỉnh bạn tình và giữ gìn trật tự xã hội trong bầy đàn.

DolphinGemma - AI đầu tiên giúp con người “hiểu” được tiếng cá heo

Trong nhiều năm qua, các nhà nghiên cứu của WDP đã thu thập hàng ngàn giờ ghi âm tiếng kêu của cá heo đốm Đại Tây Dương - dữ liệu quý giá này giờ đây đang được đưa vào DolphinGemma để phân tích bằng mô hình học máy tiên tiến.

Khác với các hệ thống AI truyền thống, DolphinGemma được thiết kế như một mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) nhưng dành riêng cho cá heo. Nó không chỉ xử lý được chuỗi âm thanh phức tạp mà còn nhận diện được các mẫu lặp lại, tín hiệu ngữ cảnh và tổ hợp âm thanh, từ đó xác định những quy luật ngôn ngữ tiềm ẩn trong tiếng kêu của cá heo.

Đặc biệt, mô hình này đủ nhẹ để chạy trên các thiết bị di động, mở ra khả năng thu thập và phân tích dữ liệu trực tiếp ngay trong môi trường sống tự nhiên của cá heo – một yếu tố quan trọng trong việc gắn kết âm thanh với hành vi theo thời gian thực.

Dự án không chỉ dừng lại ở việc phân tích dữ liệu. Các nhà nghiên cứu tham vọng hướng tới một tương lai nơi con người có thể “nói tiếng cá heo” - tức là thiết lập được phản hồi hai chiều dựa trên hiểu biết ngôn ngữ và hành vi. Tuy nhiên, họ cũng thừa nhận còn nhiều thách thức phía trước.

Một trong số đó là "tiếng địa phương" - việc cá heo ở các khu vực khác nhau phát triển những cách giao tiếp riêng biệt, tương tự như các phương ngữ ở người. Đây sẽ là một yếu tố phức tạp cần giải mã nếu muốn xây dựng một hệ thống giao tiếp chung.

Dù còn nhiều rào cản, DolphinGemma là bước tiến lớn trong lĩnh vực AI sinh học và nghiên cứu hành vi động vật. Nó không chỉ mở ra tiềm năng kết nối giữa các loài, mà còn giúp con người hiểu rõ hơn về những sinh vật sống cùng mình trên hành tinh xanh.

Quốc Nam (th)