Tăng thuế tiêu thụ đặc biệt: Cần lộ trình điều chỉnh hợp lý

Tăng cường tuyên truyền, vận động

Đại biểu Hoàng Văn Cường (Đoàn thành phố Hà Nội) cho rằng, thuốc lá, rượu, bia là sản phẩm tiêu dùng có hại sức khỏe nên phải đánh thuế tiêu thụ đặc biệt để làm sao giảm việc tiêu dùng những sản phẩm này.

Về cách tính thuế, đại biểu đề nghị nên bỏ phần tăng đều hàng năm mà tăng từng lần một, mỗi một lần có thể tăng nhiều. Chẳng hạn như lần đầu tiên tăng rất cao, sau đó cách khoảng 5 năm lại tăng lần nữa và tăng cao.

Theo đại biểu, thay đổi hành vi tiêu dùng như các sản phẩm thuốc lá, rượu, bia đối với người Việt Nam hầu như không bị tác động nhiều lắm bởi việc tăng giá đơn thuần, điển hình như rượu bia trước đây cũng tăng thuế rất nhiều lần nhưng mức độ giảm không đáng kể, nhưng khi có Nghị định 110 thì thay đổi ngay, tức là phải bằng các biện pháp mang tính chất giáo dục, cưỡng bức, hành chính.

Đại biểu Hoàng Văn Cường (Đoàn thành phố Hà Nội). Ảnh: Quốc hội

“Đi kèm theo với việc tăng thuế thì phải tăng tuyên truyền, vận động để cho người dân nhận thức được các hành vi này và muốn tuyên truyền, vận động được thì phải có thời gian”, ông Cường nói. Chính vì vậy, đại biểu đề nghị tăng thuế với mặt hàng bia nhưng thời gian áp dụng bắt đầu từ năm 2027 và như vậy sẽ có 1 năm, từ năm nay ban hành và năm 2026 để tuyên truyền, vận động cho việc thay đổi hành vi này.

Về thuế đối với thuốc lá, đại biểu cho biết hiện người tiêu dùng thuốc lá ngoại thì mức chịu thuế rất thấp, còn người tiêu dùng thuốc lá sản xuất trong nước thì mức chịu thuế rất cao và như vậy thì vô hình chung không khuyến khích sản xuất trong nước mà lại khuyến khích tiêu dùng nhập ngoại, sẽ kéo theo là nhập lậu.

“Tôi đồng ý là thu thuế cả tương đối và tuyệt đối nhưng chúng ta phải có một mức cân đối giữa hai thuế suất này để tránh tình trạng chỉ khuyến khích tiêu dùng hàng ngoại mà không tiêu dùng hàng trong nước”, đại biểu Hoàng Văn Cường phân tích.

Với nước giải khát có đường, đại biểu đồng tình cần sớm nghiên cứu đưa vào trong thuế tiêu thụ đặc biệt. Tuy nhiên, cần phải nghiên cứu xem loại nào có tác dụng gây nghiện thì những loại đấy sẽ trở thành thói quen và sẽ gây hại sức khỏe, cần phải đánh thuế cao để sớm ngăn chặn, còn những loại có đường nhưng không gây hại thì nên cân nhắc, không nên đưa vào đối tượng đánh thuế.

Đại biểu Đỗ Thị Lan (Đoàn tỉnh Quảng Ninh). Ảnh: Quốc hội

Đại biểu Đỗ Thị Lan (Đoàn tỉnh Quảng Ninh) đề nghị không quy định các loại thuốc lá khác, thuốc lá mới, nhất là thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng là đối tượng điều chỉnh của thuế tiêu thụ đặc biệt.

Đồng thời, đại biểu thống nhất tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật theo hướng bổ sung quy định mức thuế tuyệt đối áp dụng đối với bao thuốc lá 20 điếu và xì gà có trọng lượng 20 gam/điếu; thống nhất phương pháp tính thuế tuyệt đối đối với thuốc lá và lộ trình tăng thuế theo phương án 2 của dự thảo Luật.

Nhấn mạnh thuốc lá mới bao gồm thuốc lá điện tử có tác hại nghiêm trọng đối với sức khỏe của người sử dụng, nữ đại biểu đề nghị sớm sửa đổi Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá, tạo cơ sở pháp lý về phòng, chống tác hại thuốc lá, về đầu tư kinh doanh đối với thuốc lá cũng như các quy định về thuế đối với thuốc lá...

Việc tăng thuế quá nhanh, quá cao có thể gây tác động ngược

Đại biểu Nguyễn Duy Minh (Đoàn thành phố Đà Nẵng) đề xuất việc điều chỉnh thuế tiêu thụ đặc biệt đối với ngành bia cần được xem xét một cách thận trọng, toàn diện.

Theo đại biểu, ngành bia hiện nay đang tạo ra hàng triệu việc làm trực tiếp và gián tiếp trên cả nước, từ người nông dân trồng nguyên liệu, nhà máy sản xuất đến hệ thống vận chuyển, phân phối và bán lẻ. Việc tăng thuế đột ngột, mạnh tay như đề xuất hiện nay sẽ khiến giá bia hợp pháp tăng cao, kéo theo sự sụt giảm tiêu thụ và doanh thu buộc doanh nghiệp phải cắt giảm nhân sự.

Đại biểu Nguyễn Duy Minh (Đoàn thành phố Đà Nẵng). Ảnh: Quốc hội

Theo một nghiên cứu độc lập thu nhập của người lao động có thể giảm đến gần 4.600 tỷ đồng mỗi năm nếu thuế tăng như đề xuất. Điều này đe dọa đến sinh kế của hàng trăm nghìn lao động, đặc biệt tại các tỉnh, thành phố phụ thuộc rất nhiều vào ngành đồ uống.

Về thu ngân sách địa phương, ngành bia hiện nay đóng góp hàng chục nghìn tỷ đồng mỗi năm cho ngân sách nhà nước, bao gồm thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế VAT và thuế thu nhập doanh nghiệp. Tuy nhiên, khi sản lượng tiêu thụ hợp pháp giảm mạnh thì các nguồn thu này sẽ bị suy giảm đáng kể. “Trong bối cảnh đặt ra mục tiêu tăng trưởng GDP tối thiểu là 8% trong năm 2025, việc điều chỉnh thuế cần phải được tính toán kỹ lưỡng để không tạo áp lực cho nguồn thu”, ông Minh nói.

Bên cạnh đó, đại biểu Nguyễn Duy Minh cho rằng, việc tăng thuế quá nhanh, quá cao có thể gây tác động ngược; giá bia hợp pháp tăng đột biến sẽ đẩy người tiêu dùng, nhất là nhóm thu nhập thấp chuyển sang các sản phẩm không chính thức, không kiểm soát được chất lượng như bia cỏ hoặc là bia nhập lậu. Việc này không những phá vỡ những mục tiêu ban đầu là bảo vệ sức khỏe mà còn làm gia tăng thị phần bia bất hợp pháp, gây thất thu ngân sách, làm méo mó thị trường.

Vì vậy, đại biểu đề nghị Ban soạn thảo tiến hành đánh giá tác động toàn diện, minh bạch, có sự tham gia của các tổ chức nghiên cứu độc lập, đặc biệt là xem xét tác động đến việc làm và ngân sách địa phương. Đồng thời, xem xét lộ trình điều chỉnh thuế hợp lý, có độ trễ tối thiểu 1 năm để doanh nghiệp có thời gian chuẩn bị và người tiêu dùng có thời gian thích nghi.

Bên cạnh đó, nghiên cứu áp dụng phương pháp đánh thuế dựa trên hàm lượng cồn, thay vì đánh đồng theo giá trị sản phẩm. Điều này phù hợp với xu hướng quốc tế, vừa công bằng, vừa góp phần định hướng tiêu dùng có trách nhiệm...

Phương Thảo